Suudi Arabistan ve Çin’in artan enerji ortaklığı jeopolitik dengeleri zorluyor
Küresel harika güç olma emeli güden Çin, son periyotta Suudi Arabistan’daki rafinaj ve petrokimya bölümlerine yaptığı büyük ölçekli yatırımlarla bölgede varlığını artırırken, Suudi Arabistan da Asya pazarındaki tesirini genişletmeye devam ediyor.
Bu doğrultuda atılan son adımlardan biri de Çinli petrol şirketi Sinopec’in Suudi Arabistan’ın ulusal petrol şirketi Aramco ile imzaladığı ortak teşebbüs mutabakatı oldu.
Daha evvel 9 Nisan’da Suudi Arabistan’da bulunan Yanbu Aramco Sinopec Rafineri Firması’nda petrokimya genişleme projesine takviye vermek maksadıyla bir Yatırım İştiraki Çerçeve Muahedesi imzalayan şirketler, 28 Nisan’da ise yeni ortak teşebbüs şirketi Fujian Sinopec Aramco Rafineri-Petrokimya Firması’nın resmen kurulduğunu duyurdu.
Söz konusu ortak teşebbüs muahedesiyle ilgili planlamalar 2022’de başlasa da bu gelişmenin Trump’ın 13 Mayıs’ta başlayacak Orta Doğu ziyareti öncesinde yaşanması, dikkatlerin Pekin-Riyad güç iştirakine çevrilmesine neden oldu.
Bu durum uzmanlar tarafından Suudi Arabistan’ın Çin ile ticaretini sürdürerek kaynak çeşitliliğini artırma noktasında stratejik bir atak olarak değerlendirilirken, Riyad ve Pekin ortasında güç işbirliklerinin derinleşmesinin ilerleyen periyotta global istikrarları sarsabileceği öngörülüyor.
ABD’nin global liderliği risk altında
Londra merkezli güç danışmanlık şirketi Facts Küresel Energy (FGE) Orta Doğu Petrol Piyasası Uzmanı Palash Jain, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, ABD Başkanı Donald Trump’ın ilk yurt dışı ziyareti kapsamında Suudi Arabistan’ı birinci durak olarak seçmesinin, Körfez bölgesine atfedilen stratejik kıymeti ortaya koyduğuna işaret ederek, “ABD’nin Orta Doğu’daki tesirinin zayıflaması ve buna paralel olarak Çin’in bölgedeki varlığını artırması, Washington’un global jeopolitik çıkarları açısından uzun vadeli stratejik sonuçlar doğurabilir.” dedi.
Jain, bu nedenle bölgeye yapılan ziyaretlerin sırf diplomatik jest değil, tıpkı vakitte ABD’nin ekonomik ve güç alanındaki çıkarları açısından stratejik ehemmiyet taşıdığını vurgulayarak, “Trump için Orta Doğu ile güçlü ilgileri sürdürmek, petrol fiyatlarını denetim altında tutmak ve güç piyasasında istikrar sağlamak açısından büyük değer taşıyor.” diye konuştu.
Suudi Arabistan’ın uzun yıllardır ABD’nin Orta Doğu’daki en sağlam müttefiklerinden olduğunu fakat ülkenin Çin ile geliştirdiği münasebetlerin Washington için risk teşkil ettiğini anlatan Jain, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Riyad’ın Çin ile derinleşen ilgileri, Washington’un yakından takip etmesi gereken bir bahis. Çin’in Suudi rafinaj ve petrokimya kesimlerine yönelik büyük ölçekli yatırımları, uzun vadeli stratejik maksatlarıyla örtüşüyor. Lakin bu yakınlaşma, ABD’nin global liderliğine ve doların rezerv para statüsüne direkt gölge düşürebilir. Riyad ve Pekin ortasında güçlenen işbirliği, petrol ticaretinde yuan kullanımının önünü açabilir ve bu durum, güç ticaretinde başat pozisyonda olan ABD dolarının rolünü sarsarak, memleketler arası finans sistemi üzerinde önemli tesirler yaratabilir.”
Suudi Arabistan, ABD ile bağlarını muhafazayı hedefliyor
Araştırma kuruluşu Energy Aspects Jeopolitik Araştırmalar Bölümü Başkanı Richard Bronze da Suudi Arabistan’ın ham petrolü için inançlı pazarlar yaratmak hedefiyle ABD ve Avrupa’nın yanı sıra Asya’da da yatırım yaptığını söz ederek, bu kapsamda Suudi Arabistan’ın Çin ile ekonomik ve siyasi ilgilerini çeşitli alanlarda derinleştirdiğini söyledi.
Bronze, Çin’in yalnızca dünyanın en büyük ikinci iktisadı değil, birebir vakitte Suudi petrolünün en büyük müşterisi olduğunu anımsatarak, “Riyad bu bağlantıyı geliştirirken, güvenlik ve savunma açısından hayati değere sahip ABD ile yakın bağlarını da korumak istiyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Öte yandan, Trump’ın Orta Doğu ziyareti sırasında temel odak noktasının büyük ölçekli yatırım taahhütleri olacağını öngören Bronze, “Suudi Arabistan halihazırda 600 milyar dolarlık yatırım kelamı verdi. Trump’ın ‘bunu 1 trilyon dolara çıkarın’ biçimindeki yarı önemli talebi dikkate alınırsa bu sayının daha da yükselmesi muhtemel.” görüşünü paylaştı.
Riyad’ın sivil nükleer programı masaya yatırılacak
Washington Arap Körfez Ülkeleri Enstitüsü Konuk Öğretim Üyesi Kate Dourian ise Çin’in otomotiv, yarı iletken, metal ve pak güç teknolojileri üzere birçok dalda yaptığı yatırımlarla Suudi Arabistan’daki en büyük yabancı yatırımcı pozisyonunda olduğunun altını çizerek, bu yatırımların Suudi Arabistan’ın petrol dışı ekonomiyi geliştirme amacıyla direkt örtüştüğünü aktardı.
Dourian, bilhassa düşük petrol fiyatlarının gelirleri azalttığı bu devirde, Riyad’ın daha fazla direkt yabancı yatırım çekmeye gereksinim duyduğunu fakat ülkenin ABD ile olan tarihi ittifakına da büyük kıymet verdiğini tabir ederek, “ABD, Suudi Arabistan’ın güvenliğini sağlayan ana aktör olmaya devam ediyor. Çin ile münasebetler gelişse de bu durum değişmeyecek.” değerlendirmesinde bulundu.
Trump’ın ziyareti sırasında masaya yatırılacak hususlar ortasında global jeopolitik tansiyonlar, İran’la yürütülen nükleer müzakereler, petrol piyasasındaki gelişmeler ve Suudi Arabistan’ın ABD’ye yönelik yatırım planlarının öne çıkacağını belirten Dourian, şunları kaydetti:
“Görüşülecek bir başka değerli mevzu ise Suudi Arabistan’ın sivil nükleer güç programı. Riyad’ın kendi uranyumunu zenginleştirme konusundaki ısrarı süreci geciktirmiş durumda. Ancak ABD Enerji Bakanı Chris Wright’ın Suudi Arabistan ziyareti sırasında yaptığı açıklamaya nazaran, güç alanındaki geniş kapsamlı bir muahede yılın ilerleyen devrinde imzalanacak. Bu muahede, nükleer enerjiyi de kapsayacak.”
