Dr. Mahfi Eğilmez 10 milyon işsize dikkat çekti: Türkiye’de çalışan/emekli dengesi alarm veriyor
Türkiye’de çalışan/emekli oranındaki bozulmaya dikkat çeken İktisatçı Dr. Mahfi Eğilmez, rakamlarla çarpıcı tabloyu gözler önüne serdi.
Türkiye’de işgücünün yüzde 28,8’ine denk gelen 10 milyondan fazla insanın işsiz olduğuna dikkat çeken Eğilmez, “Geniş işsizlik oranı ne kadar azalırsa çalışan/emekli oranı da sağlıklı orana o kadar yaklaşacak” dedi.
Geniş işsizliğin azaltılması için yatırım ortamının düzgünleştirip, istihdamın artırılması gerektiğini belirten duayen iktisatçı “Bunun da yolu riskleri düşürmekten geçiyor. Daima risk yaratan bir ülke pozisyonundan çıkmadığımız sürece her yeni risk diğer bir riskin alt yapısını hazırlıyor” dedi.
İşsiz sayısı 10 milyonun üzerine yükseliyor
Eğilmez’in kendi blog sayfasında yayınladığı dikkat çeken tahlil şöyle:
2024 yılsonu prestijiyle Türkiye’de 25.625.750 etkin sigortalı (çalışan), 16.677.617 pasif sigortalı (emekli vb.) mevcut. SGK bünyesinde yer alan sigortalılar üç kategoride toplanıyor: 4a, 4b ve 4c. Bu kümelerde yer alanlar da ikiye ayrılıyor: Faal sigortalılar: Sigortalı olarak ismine prim ödenmesi gereken yahut kendi ismine prim ödemesi gereken bireyleri kapsıyor. Pasif sigortalılar: Kendisine yahut hak sahiplerine aylık ve/veya gelir bağlananları söz ediyor.
4a kümesinde yer alan sigortalılar evvelden Toplumsal Sigortalar Kurumuna bağlı olan sigortalılar. Özel bir işyerinde kontratlı olarak çalışan bireylere sağlanan toplumsal teminatlar bu başlıkta toplanıyor. Bir patrona bağlı olarak çalıştırılanlar 4a kapsamına giriyor. 2024 yılsonu prestijiyle etkin 4a kümesi sigortalı çalışan sayısı 18.899 bin. Pasif sigortalı pozisyonunda 4a kümesi üyelerinin sayısı 11.243 bin.
4b kümesinde yer alanlar evvelce BAĞ-KUR sigortası olarak isimlendirilen sisteme bağlı olan sigortalılar. Bu sisteme kayıtlı ve prim ödeyen bireyler meslek ve meslek kümeleri dışında kalan ve bir işyerine bağlı çalışmayan, hasebiyle kendi mesleğini yapanlar, bir diğer deyişle Bağımsız çalışanlar bu kümede yer alıyor. Bu kümede yer alan etkin sigortalı sayısı 3.067 bin, pasif sigortalı sayısı da 2.911 bin.
5510 sayılı kanuna nazaran hizmet akdi ile çalıştırılanlar, mahalle ve köy muhtarı olarak çalışanlar, hür meslek çalışanları, gelir vergisinden muaf olan esnaf ve sanatkârlar, tarım çalışanları, anonim şirket ortakları, komandit şirket ortakları, şirket ve donatma şirketi ortakları ve devlet memuru olarak çalışan tüm takımlı çalışanlar 4c kapsamına giriyor. Bunun yanında makul bir adet ve fiyat hududunda 1 yıldan az vadeli yahut mevsimlik olarak kontratlı çalışanlar da bu kapsamda bedellendiriliyor. Bu kümede yer alan faal sigortalı sayısı 3.660 bin, pasif sigortalı sayısı 2.523 bin.
Sosyal Güvenlik Kurumunun (SGK) 2024 yılı toplam gelirleri 3.962,4 milyar lira olmuş. Bu gelirlerin 2.810,5 milyar lirası (yaklaşık yüzde 71’i) prim gelirlerinden, 637,7 milyar lirası devlet katkısı, 514,3 milyar lirası da başka gelirlerden oluşuyor.
SGK’nin 2024 yılında yaptığı toplam emekli aylığı ödemeleri 2.667,8 milyar lira olmuş (2023 yılında bu ölçü 1.961,8 milyar lira idi). Bunlara ek olarak 980,9 milyar lira da sıhhat ödemesi yapılmış.
SGK’ye devlet bütçesinden aktarılan paraların meblağı (transferler) 2023 yılında 894,8 milyar lira iken 2024 yılında SGK’ye 2024 yılında 1.442,6 milyar liraya ulaşmış. SGK’nin, topladığı primler ve öbür gelirlerle emekli maaşlarını ve benzeri hakları karşılayamadığı, bütçeden giderek artan ölçülerde yardım aldığı görülüyor.
Yukarıda paylaştığımız datalara nazaran 1,5 etkin (prim karşılığı çalışan) sigortalıya 1 emekli düşüyor. Bu hususta sağlıklı olarak kabul edilen oran ise 4 çalışanın 1 emekliye bakması olarak tabir ediliyor. Eldeki son resmi datalar Türkiye’de 2025 yılının Mart ayında işsiz sayısının 2.807 bine (işgücünün yüzde 7,9’u) gerilediğini gösteriyor. Buna karşılık iş aramadığı halde işsiz olan ve iş bulursa çalışmaya hazır olduğunu söz edenleri de işin içine katarsak (geniş işsizlik) işsizlerin sayısı 10 milyonun üzerine yükseliyor (işgücünün yüzde 28,8’i.) Türkiye’de gerçek işsizlik oranını en gerçek gösteren oran budur.
Çalışan (aktif) sigortalı / Emekli (pasif) sigortalı oranı biraz da bu geniş işsizlik kavramı içinde yer alan insanların iş bulup çalışmasına ve prim öder pozisyona gelmesine bağlı bulunuyor. Geniş işsizlik oranı ne kadar azalırsa çalışan / emekli oranı da sağlıklı orana o kadar yaklaşacak. Türkiye, yatırım ortamını kesinlikle güzelleştirmek ve istihdamı yükseltmek zorunda. Bunun da yolu riskleri düşürmekten geçiyor. Daima risk yaratan bir ülke pozisyonundan çıkmadığımız sürece her yeni risk öteki bir riskin alt yapısını hazırlıyor. Toplumsal ve siyasal riskler yükseldikçe yatırım ortamı zayıflıyor, yatırımlar azalıyor, yatırımlar azaldıkça yeni iş yaratma imkânı kalmıyor ve sonuçta geniş işsizliği ve münasebetiyle çalışan / emekli oranını düzeltmek mümkün olamıyor.
