Uzmanlar uyardı: ‘İstanbul’da 1,5 milyon riskli konut var, acele edin!’

İstanbul, dün 6,2 büyüklüğünde ve akabinde peş peşe meydana gelen zelzeleyle sarsıldı.

Bu devirde, vatandaşlar yaşadıkları binaların sağlam olup olmadığı araştırılırken; uzmanlardan kritik bir ihtar geldi.

Uzmanlar, İstanbul’da riskli olduğu belirtilen 1,5 milyon konutun zelzeleye karşı güçlendirilmesi yahut dönüştürülmesi için çabuk edilmesi gerektiğini vurguladı.

“500 binden fazla bina ziyan görebilir”

Uzmanlar, ülke genelindeki 6 milyon, İstanbul’daki 1,5 milyon civarındaki riskli konutlarda oturan vatandaşları binalarını bir an evvel dönüştürmeleri yahut güçlendirmeleri konusunda uyarıyor. İstanbul’da ivedilikle yıkılacak 600 bin konutun bulunduğu belirtiliyor.

Şehircilik ve Kentsel Dönüşüm Derneği Genel Başkanı Hüseyin Kılınçarslan, İstanbul’da 7 ile 7,5 şiddetinde yaşanacak olası bir zelzelede 500 binden fazla binanın hasar görmesinin beklendiğini lisana getirerek, 48 bin binanın ağır, 146 bin binanın ise orta derecede hasar alacağının öngörüldüğünü söyledi.

İstanbul’un zelzele riski üzere önemli bir sıkıntıyla karşı karşıya olduğunu anlatan Kılınçarslan, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Kentsel dönüşüm ve güçlendirme kentin fizikî, toplumsal ve ekonomik açıdan yenilenmesi için kritik bir muhtaçlık haline gelmiştir. Kentsel dönüşüm, sırf yapıların güçlendirilmesi yahut yenilenmesi değil, tıpkı vakitte hayat kalitesinin artırılması, çevresel sürdürülebilirliğin devamı, endüstrinin sarsıntıya dirençli hale getirilmesi ve afetlere dirençli bir kent yaratılması manasına gelir. Bilhassa endüstrinin kent içindeki dağılımı ve tesirleri de bu süreçte dikkate alınması gereken ögelerdir.”

“Sanayi, kent dışına kaydırılmalı”

Hüseyin Kılınçarslan, 1999’da yaşanan zelzelesinin akabinde gündeme gelen “İstanbul’daki konut stokunun iyileştirilmesi” maksadının tam manasıyla hayata geçirilemediğini kaydederek, eski ve dayanıksız binaların yerine zelzeleye güçlü yapılar inşa edilmesi, mevcut binaların güçlendirilmesi ve yapı kontrol sistemlerinin sıkılaştırılması gerektiğini vurguladı.

Sanayinin kent içindeki tesirinin bir öbür kritik mevzu olduğunu lisana getiren Kılınçarslan, sanayi tesislerinin organize sanayi bölgelerine taşınmasının ehemmiyetine değindi.

Kılınçarslan, “Bu durum hem çevresel tesirleri azaltacak hem de kentsel dönüşüm projeleriyle yeşil alanların ve ömür alanlarının genişletilmesine imkan tanıyacaktır. Endüstrinin kent dışına kaydırılması, tıpkı vakitte ekonomik aktivitenin daha istikrarlı dağılmasını sağlayarak bölgesel kalkınmaya da katkıda bulunabilir.” diye konuştu.

İstanbul’un geleceğinin kentsel dönüşüm ve güçlendirme çalışmalarının başarısına bağlı olduğunun altını çizen Kılınçarslan, kelamlarını şöyle tamamladı:

“Bu süreçte kamu, özel kesim ve sivil toplumun iş birliği kuraldır. Planlı, bilimsel bilgilerle ve iştirakçi bir anlayışla hareket edilmelidir. İstanbul’un bu dönüşümü başarabilmesi, onu sadece bir kent olmaktan çıkarıp global bir örnek haline getirecektir. Kentsel dönüşüm ve güçlendirmeler kentimizin ve ülkemizin en kıymetli beka meselesidir. İktidar, muhalefet ve özel dalın birlikteliği süreci hızlandırılabilir.”

“Projelerin koordineli bir biçimde yürütülmesi sağlanmalı”

Gayrimenkul ve İnşaat Platformu Başkanı Mustafa Ekiz de bu sürecin en kıymetli adımlarından birisinin vatandaşların bilinçlendirilmesi ve teşvik edilmesi olduğunu belirterek, “Kentsel dönüşümün ve yapı güçlendirmenin hayati kıymetini, mümkün risklerini ve uzun vadeli yararlarını anlatmalıyız. Bu bilgilendirme çalışmaları vatandaşlarımızın sürece istekli iştirakini artıracaktır.” dedi.

Bürokratik süreçlerin hızlandırılmasının ve kolaylaştırılmasının kritik ehemmiyete sahip olduğunu aktaran Ekiz, şu tabirleri kullandı

“Mevcut yasal düzenlemelerin sadeleştirilmesi, onay süreçlerinin kısaltılması ve tek bir merkezden uyumun sağlanması projelerin daha süratli ilerlemesine imkan tanıyacaktır.

Ayrıca, kentsel dönüşüm alanlarında yaşayan vatandaşlarımıza yönelik mali dayanak ve teşvik düzeneklerinin çeşitlendirilmesi de süreci hızlandıracaktır. Örneğin, düşük faizli kredi imkanları, kira yardımları yahut vergi muafiyetleri üzere takviyeler artırılabilir ve çeşitlendirilebilir. Son olarak mahallî idareler, merkezi hükümet, özel bölüm ve sivil toplum kuruluşları ortasındaki işbirliğinin güçlendirilmesi gerekmektedir. Ortak bir vizyon etrafında birleşerek, kaynakların faal kullanımı ve projelerin koordineli bir halde yürütülmesi sağlanmalıdır.”

“Riskli bölgelere öncelik verilmeli”

Mustafa Ekiz, inşaat süreçlerinde endüstriyel üretim tekniklerinin ve prefabrikasyonun yaygınlaştırılmasının maliyetleri düşüreceğini ve imal müddetini kısaltacağını kaydederek, teknolojik tahlillerin yeni binalara entegre edilmesinin uzun vadede güvenlik ve dayanıklılık açısından büyük yarar sağlayacağını anlattı.

İstanbul’un sarsıntı riski haritası dikkate alınarak, en riskli bölgelerdeki dönüşüm çalışmalarına acil öncelik verilmesi gerektiğini vurgulayan Ekiz, şu açıklamalarda bulundu:

“Bu bölgelerde yaşayan vatandaşlarımızla daha ağır bağlantı kurulmalı ve özel dayanak düzenekleri geliştirilmelidir. Kentsel dönüşüm süreçlerinin her etabına vatandaşların faal iştiraki sağlanmalı, onların her vakit görüşleri alınmalı ve süreç hakkında sürekli bilgilendirme yapılmalıdır.

Kentsel dönüşüm için ayrılan kamu kaynaklarının artırılmasının yanı sıra özel kesim yatırımları teşvik edilmesi ve memleketler arası finansman imkanları araştırılmalıdır. Bu gayeyle kamu-özel sektör iş birliği modelleri geliştirilebilir ve yatırımcılar için cazip şartlar sunulabilir.”

Ekiz, vatandaşların da süreçte artık daha etkin yer almaları ve dönüşüme istekli bir halde katılmaları gerektiğini belirterek, “Riskli yapılarda oturanlar dönüşüm için daha fazla geç kalmamalı.” diye konuştu.

“Konutların 5 milyonu güçlendirmeyle kurtarılabilir”

Bina güçlendirme uzmanı Sinan Türkkan ise ülke genelinde 6 milyon civarında riskli konutun bulunduğunu vurgulayan, “Bu konutların 5 milyonu güçlendirmeyle kurtarılabilir. İstanbul’daki yüksek riskli 600 bin konutun 150 bini için ise çabucak harekete geçmeliyiz.” diye konuştu.

Büyük bir yıkımın önüne lakin güçlendirme ve dönüşümle geçilebileceğinin altını çizen Türkkan, büsbütün bilimsel metotlara dayalı olan güçlendirmenin, kentsel dönüşüme nazaran daha kısa müddetli ve daha düşük maliyetli olduğunu anlattı.

Türkkan, riskli konutlarda oturan vatandaşlara binalarını bir an evvel dönüştürmeleri yahut güçlendirmeleri daveti yaparak, “Binaların yıkılması ve çökmesi asla baht değildir. Gerçek yer, gerçek materyal ve gerçek sistem bir ortaya geldiğinde asla çökme olmaz. Daha evvel yapılan konutlarda tahminen bu 3 kaide gerçekleşmemiş olabilir. Fakat o riskli yapıyı dönüştürerek yahut güçlendirerek kurtarabiliriz. Bu nedenle vatandaşlarımız bunu ihmal etmemelidir.”

“Kentsel dönüşümde imar artışı her bölgede mümkün değil”

Sinan Türkkan, kentsel dönüşümde imar artışının İstanbul’un her bölgesinde mümkün olmadığı için riskli yapıların zelzeleye karşı güçlendirilmesinin daha cazip olabileceğini belirterek, şunları kaydetti:

“Güçlendirme bir tadilat yahut tamir değil riskli yapıyı sarsıntı yönetmeliğine uygun güvenlik düzeyine çıkarma çalışmasıdır. Hakikat projelendirilmiş ve yanlışsız uygulaması yapılmış bir güçlendirme sayesinde bina zelzelede ayakta kalmakta ve yaşayanların sağlıklı bir formda ömürlerine devam etmesini sağlamaktadır. Bunun en canlı örneği olarak 2008 yılında güçlendirilen binanın Hatay’daki sarsıntısı muvaffakiyetle atlatmasını gösterebiliriz.”

Türkkan, vakit, iktisat ve etrafa verilen zararın azaltılması açısından güçlendirilerek kurtarılabilecek binalarda güçlendirme çalışmaları yapılması gerektiğini tabir ederek, şöyle devam etti:

“Bir an evvel gerçeklerle yüzleşip binamızın zelzele performans tahlillerini yaptırmalı ve olası bir zelzeledeki davranışını öğrenmemiz gerekmektedir. Bundan kaçınmak otomobilinizin frenlerinin çalışıp çalışmadığını bilmeden otobana çıkmak üzeredir. Yapmamız gereken evvel binamızın durumunu anlamak, sonra da dönüştürecek miyiz yoksa güçlendirecek miyiz ona karar vermek.”

“Güçlendirme sürecinde bürokratik manilerin kaldırılmalı”

Sinan Türkkan, güçlendirme sürecindeki bürokratik pürüzlerin kaldırılması ve güçlendirme kredisinin güncellenmesi gerektiğinin altını çizerek, “Karar sayısı hala 5’te 4 olarak uygulanmakta. Bu düşürülmeli. Bilhassa daire sayısı az olan binalarda bir kişi bile güçlendirme sürecini durdurabiliyor.” diye konuştu.

Türkkan, güçlendirme inşaatından alınan KDV oranının düşürülmesi ve belediyelerde bu mevzuyla ilgilenen çalışanın uzman gruplardan oluşması gerektiğini kelamlarına ekledi.