Zirai don ürünü yaktı geçti
Mehmet H. GÜLEL
Türkiye’de son yılların en geniş alanını etkileyen zirai don olayı yaşandı. Şubat ve mart ayında lokal olarak yaşanan don, bu kere 10-14 Nisan tarihlerinde kar yağışı ve soğuk havanın tesiriyle tarım merkezlerinin büyük bir kısmında tesirli oldu. İç Anadolu, Marmara, Trakya, Ege, Doğu Anadolu ve Karadeniz’de 36 vilayette tesirli olan zirai don başta kayısı, kiraz, ceviz, elma, armut, şeftali, üzüm üzere pek çok meyveyi dalında kuruttu. Ekili ve dikili olan meyve ve sebzelerin büyük bir kısmı ziyan görmesi nedeniyle rekoltelerde önemli randıman kaybı bekleniyor. Bilhassa meyve eserlerinde zararın boyutu iç piyasayı ve ihracatı etkileyecek kadar büyük.
Tarımın sarsıntısı olan ‘zirai don’ ekonomiyi de derinden etkileyecek. Don olayının çiftçilerin yanı sıra tüketicilerin daha değerli eser tüketmesine, besin ihracatının düşmesine ve ithalatın artmasına da tesirli olması bekleniyor. Türkiye’nin dünyada ihracatta öne çıktığı kiraz, şeftali, elma, üzüm, kayısı üzere eserlerde ihracatının gerilemesine ve bu eserlerin işlenmesinden elde edilen meyve suyu ve konsantre üretiminin önemli manada düşürmesi öngörülüyor. Kesim temsilcileri, zirai don faturasının ağır olacağını belirtiyor. Öte yandan yeniden zirai donun eserinin yanı sıra ziraî istihdamı da etkileyebileceği aktarılıyor. Temsilciler, zirai donun yaşandığı bölgelerde afet bölgesi ilan edilmesini talep ediyor.
Fındığın fiyatı 30 lira arttı
Fındıkta rekolte kaybının birinci etapta yüzde 60’a yakın olduğunu kaydeden Fındık Brokeri Osman Çakmak, don olayının bütün Karadeniz bölgesinde tesirli olduğunu söyledi. Fındık dışında kiraz üzere başka meyve ağaçlarının da etkilendiğini belirten Çakmak, “Donun tesiri 2 yıl sürecek kadar ziyan verdi. Ağaçlarda kısımlar kurudu. Çayda da yüzde 30-35 oranında bir kayıp olduğu belirtiliyor. Öte yandan don olayından sonra kabuklu fındık fiyatları kilogramı 140 liradan 170 liraya yükseldi. Yeniden dondan sonra TMO’da bulunan 70 bin ton fındık 2022 yılı mahsulü kapış kapış gitti. Birinci etapta çok talep gelmemişti. Don hadisesinden sonra herkes fındık almaya çıktı. TMO 52 liradan aldığı fındığı, 125 liradan sattı. TMO elinde mahsul bulunması akla yatkın hareket. Stratejik olarak deposunda fındık tutmasının ne kadar değerli olduğu bu çeşit afetlerde ortaya çıkıyor” dedi. Niğde’de şu an don ziyanını rakamsal olarak bir değerlendirmenin yapmanın mümkün olmadığını belirten Niğde Ziraat Odası Başkanı Veli Kenar, fakat sert çekirdekli meyvelerin tamamı ve elma ağaçlarını da yüzde 80’inin ziyan gördüğü üzere durduğunu aktardı. Hasar miktarının 3-5 gün içinde muhakkak olacağını ileten Kenar, buğday ve arpalarda da yeniden zararı var lakin toparlar diye düşündüklerini tabir etti.
“Malatya afet bölgesi ilan edilsin”
Yaşanan zirai don sonrası Malatya’nın “Genel Hayata Tesirli Afet Bölgesi” ilan edilmesi için Cumhurbaşkanlığı başta olmak üzere ilgili bakanlıklara resmi müracaatta bulunduklarını belirten Malatya Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Lideri Oğuzhan Cet Sadıkoğlu, “Yaşadığımız don afetinin getireceği ekonomik kaybı kaldıracak güçte değiliz. Üreticimiz başta olmak üzere kentimizin ekonomik kaybının tespiti ve dayanağı için afet bölgesi ilan edilmesi koşuldur. Talebimizi resmi olarak ilettik” dedi.
Don afetinin kayısıda büyük ziyana neden olduğuna vurgu yapan Malatya Ticaret Borsası Başkanı Ramazan Özcan, 13 ilçenin tamamında artık meyve bağlama devri olduğunu belirtti.
Konya Kiraz Üreticileri Birliği Başkanı Suat Ordu, Türkiye’deki kiraz üretiminin yaklaşık yüzde 60’ı Akşehir bölgesinde gerçekleştiğini ve birçok bahçeyi büsbütün kullanılmaz hale getirdiğini iletti. Ordu, don olayının, bölge çiftçisi kadar ziraî iş gücü açısından da büyük bir kayba neden olduğunu belirtti.
Bayraktar: Alandayız, üreticimizin yanındayız
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Lideri Şemsi Bayraktar, 10-13 Nisan tarihlerinde yurdun birçok bölgesinde tesirli olan zirai don felaketi sonrasında alanda başlatılan hasar tespit çalışmaları yaptıklarını belirterek, “Üretimin sürdürülebilirliği ve besin teminatımızın sağlanması için çiftçilerimizin desteklenmesi hayati kıymet taşıyor. Zararın boyutunu yerinde göreceğiz. Tüm üreticilerimize geçmiş olsun dileklerimi iletiyorum” dedi.
