Orman kayıpları Paris Anlaşması’nı imkansız kılabilir

Başak Işık GÖKÇAM

Gezegenimizin akciğer­leri olarak büyük öne­me sahip olan orman­ların varlığını korumak gele­cek için hayati ehemmiyete sahip. Neden mi? Yapılan hesapla­malara nazaran yalnızca bir ağa­cın yılda emdiği karbondiok­sit ölçüsü 25 kilograma denk.

Bu sayı, ağacın cinsine nazaran 40 kilograma kadar çıkabiliyor. Ayrıyeten geçmişten bugüne bo­zulmamış ormanların yılda emdiği karbondioksit mikta­rı ise toplamda 7.8 milyar ton. Bu ölçünün, tüm insan emis­yonlarının yaklaşık beşte biri kadar olduğu belirtiliyor. Fa­kat karbon depolarımız yani ormanlarımız bir taraftan ik­lim değişikliği ile başka taraf­tan ise insan faaliyetleri nede­niyle artık daha fazla yok olma riski ile gayret ediyor.

Hedeflerin maliyetleri artacak

2024 yılı datalarına nazaran at­mosferdeki karbondioksit ölçüsü 427 ppm’e ulaştı. Bu ölçü, bilim insanı Svan­te Arrhenius’un, 1896 yılında karbondioksit ölçüsünün 560 ppm’e çıkması durumunda dünyanın 5 derece ısınacağı ihtarını yapmış olması dik­kate alındığında, günümüzde­ki karbondioksit ölçüsünün dünyanın 5 derece ısınması­nın eşiğinde olduğunu kanıt­lar nitelikte.

Potsdam İklim Tesiri Araştırma Enstitüsü (PIK) tarafından yapılan ve Nature Communications der­gisinde yayınlanan yeni bir ça­lışmaya nazaran ormanların kar­bondioksit emme yeteneğinin potansiyel olarak azalması, Paris Muahedesi gayelerine ulaşmayı kıymetli ölçüde zor­laştıracak hatta imkansız ha­le getirebilir. Başka yandan bu durumun sürdürülebilirlik maksatlarını çok daha maliyet­li hale getirmesi öngörülüyor.

“Ormanların genişleme stratejisi bir kumar”

Araştırmaya ait konu­şan çalışmanın baş müellifi ve PIK konuk bilim insanı Mic­hael Windisch, “Eylemi gecik­tirmek orantısız halde daha yüksek maliyetlere yol açıyor. Şu anda iklim stratejilerimiz ormanların yalnızca bozulma­dan kalmasına değil, hatta ge­nişlemesine de bahse giriyor. Lakin, Kaliforniya’daki gi­bi artan orman yangınları ve Amazon’daki devam eden or­mansızlaşma ile bu bir kumar. İklim değişikliğinin kendisi ormanların muazzam karbon depolarını riske atıyor” dedi.

Çalışmada, emisyonla­rı azaltmak ve ormanları ko­rumak ve izlemek için aksiyonu ertelemenin iklim hedefleri­ni tehlikeye atabileceği belir­tildi. Ormanlarda depolanan karbonu korumak için çabucak harekete geçilmesi gerekti­ğinin altını çizen Windisch, “Aksi takdirde, güç, endüst­ri ve ulaşım üzere temel emis­yon dallarında daha dik emisyon kesintileri yoluyla potansiyel orman karbon ka­yıplarını telafi etmek giderek daha değerli ve muhtemelen ulaşılamaz hale gelecektir” diye konuştu.

İnsan faaliyetlerinin tesiri incelendi

Öte yandan çalışma, or­manların karbon depola­ma kapasitesinin azalması­na karşın iklim maksatlarına nasıl ulaşılabileceğini tahlil etti. Muharrirler, doğal bozulma­ların ve ormanlar üzerindeki insan tesirlerinin iklim azalt­ma amaçlarına ulaşmanın fi­zibilitesini nasıl etkilediği­ni pahalandırmak için RE­MIND-MAgPIE’yi (entegre global arazi ve su kullanım modellemesi ve güç eko­nomisi modelleme sistemi) global bitki örtüsü modeli LPJmL ile birlikte kullandılar. Araştırma takımı, öngörülü bir siyaset karşılığını çeşitli gecik­meli ve miyop yaklaşımlarla karşılaştırdı.

Beş yıllık gecikme bile maliyeti ikiye katlar

Değerlendirilen rahatsız­lık oranına bakılmaksızın, ça­lışma eylemsizliğin bedelinin ne kadar ağır olabileceğini or­taya koydu. Muharrirler, orman karbon kaybına cevap verme­de beş yıllık bir gecikme­nin bile, kaybedilen karbonu telafi etmek için alı­nan önlem­lerin hem sıkılığında hem de genel maliyetinde yaklaşık iki kat artışa yol açacağı orta­ya konuldu.

Buna örnek olarak güç dalındaki emisyon kesintilerinin kıymetli ölçüde artırılması gerekebileceği ve negatif emisyon kapasitesinin neredeyse iki katına çıkarıl­masıyla desteklenmek zorun­da kalınacağı ve sonuç olarak, bu ekstra gayretlerin genel ma­liyetleri artırarak, çabucak ha­rekete geçilmesi durumunda­kinin yaklaşık iki katı olan GS­YİH gerilemelerine yol açtığı tabir edildi.

Daha güçlü orman müdafaa karbonsuzlaşma gereksinimini hızlandırır

Ormanların sonsuz bir kaynak olmadığı konusuna dikkat çeken PIK bilim insanı ve çalışma muharriri Florian Humpenöder, “Ormanlar sonsuz bir kaynak değildir, lakin karbon emicilerindeki azalmaları erken tespit etmek için dikkatli bir izlemeye gereksinim duyarlar. Ayrıyeten daha güçlü orman müdafaa ve daha süratli karbonsuzlaştırma gereksinimini vurguluyor. Ormanlar beklenenden daha az karbondioksit emebilir. Bu da gerçekçi orman karbon projeksiyonlarını gerekli kılar” dedi.

Arazi uygulamalarının teşviki önemli

Kritik ısınma eşiklerinin altında kalmanın, ormanların bozulmadan kalmasını ummaktan daha fazlasını gerektirdiğini söyleyen PIK Arazi Kullanım Geçişi laboratuvar başkanı ve çalışmanın yazarı Alexander Popp, “Ormanları muhafazanın yanı sıra, sürdürülebilir arazi kullanım uygulamalarını teşvik etmek de yalnızca biyolojik çeşitliliği korumak için değil, birebir vakitte sert ekonomik sonuçlardan kaçınmak ve iklim geleceğimizi garanti altına almak için de önemlidir” yorumunu yaptı.

Ormansızlaşma hafife alınıyor

Çalışmada ayrıyeten mevcut modellerin gelecekteki orman karbon depolaması konusunda çok optimist olabileceği, zira bozulmaları görmezden gelindiği, karbondioksit gübrelemesinin çok değerlendirildiği ve ormansızlaşmanın hafife alındığı vurgulandı. Uzmanlar, iklim tesirlerini azaltmak, karbon stoklarını korumak ve artan maliyetleri önlemek için bilim insanları derhal harekete geçilmesini önerdi.