Hazır giyimi korumak için 10 talep

Fikret ÇENGEL

Türkiye’nin hem ünite ihraç bedeli hem de toplam ihracatı en yüksek üçüncü kesimi olan hazır giysi bölümü, son iki yıldır yüksek enflasyon, yüksek faiz ve baskılanan kur nedeni ile güç bir dönemeçten geçiyor. Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği Liderleri Toygar Narbay ve Dr. Ümit Özüren, TGSD İktisat Danışmanı Dr. Can Fuat Gürlesel, dalın yaşadığı zorlukların nedenleri hakkında bilgi verirken dalın büyümesi ve dönüşümü için teklif ve taleplerini paylaştı.

Kayıplarımızla dünyadan ayrıştık

TGSD Başkanı Toygar Narbay, “Pandeminin başladığı 2020 yılında ertelenen alışverişler, 2021 ve 2022 yıllarında Türk hazır giysi ihracatı tarihinin en yüksek sayılarına ulaştı. Lakin artan dünyada artan enflasyon ve yükselen faiz 2023’te dünya hazır giysi ve Türk hazır giysi ihracatı paralel bir biçimde yüzde 9 daraldı. 2024’te ise dünya hazır giysi ihracatında yaşanan yüzde 2’lik daralmaya karşılık, Türk hazır giysi ihracatında yüzde 6,9’luk bir küçülme kelam konusu oldu. Bu durum, Türk hazır giysi dalının rakiplerinden negatif olarak ayrıştığını gösteriyor” dedi.

2 yıllık üretim kaybımız 4,6 milyar dolar

Narbay, 2024’teki daralmanın 1,3 milyar dolara tekabül ettiğini belirterek şu açıklamalarda bulundu; “Kaybın yüzde 29’u küresel resesyondan, yüzde 46’sı Rusya, Ukrayna ve İsrail pazarları yani savaş bölgelerindeki kayıptan, yüzde 25’i ise rekabetçiliğimizi kaybetmemizden kaynaklandı. İhracattaki daralmanın yanı sıra 2022 yılında 2,7 milyar dolar olan hazır giysi ithalatı da 2024 yılı sonunda 4 milyar dolar düzeyine yükseldi.” Narbay, ihracattaki kayıpla birlikte ithalatın 1,3 milyar dolar artış göstermesiyle toplam kaybın 4,6 milyar dolara ulaştığına, kayıtlı istihdamda da 146 bin kişilik bir azalma olduğuna dikkat çekerek, “Son iki yılda dokuma ve hazır giysi kesimlerinde toplam 290 bin kişilik bir istihdam kaybı yaşandı” açıklamasında bulundu.

Alıcılar maliyet farkını ödemek istemiyor

Türk hazır giysi dalının dünyanın altıncı, Avrupa’nın ise üçüncü büyük tedarikçisi olduğunu belirten Narbay şöyle devam etti; “Global alıcılar, rakip ülkelere nazaran yüzde 20-25 oranında daha fazla ödeme yapmaya da hazır. Lakin son iki yılda yüksek enflasyon ve baskılanan kur siyasetleri nedeniyle ülkemize mahsus şartlar oluştu. Bu nedenle alıcılar da tolere edebileceklerinden çok daha yüksek olan maliyet farkını ödemek istemiyor.”

Maliyette rekabetçiliğin; personellik, işletme sarfiyatları, güç, finansman maliyetleri üzere TL bazlı kalemlerin döviz kuruna çevrimi ile elde edilen döviz bazlı maliyet üzerinden şekillendiğini belirten Narbay, “2024’te kilogram başına 15,2 dolara sattığımız bir eserde yükselen üretim ve finansman maliyetlerimiz nedeniyle Asya’daki rakiplerimizden yüzde 61, Kuzey Afrika’dakilerden ise yüzde 46 daha kıymetli hale geldik. Bunun sonucunda dünya genelindeki pazar kaybımızın yanı sıra en büyük ve klasik pazarımız olan AB’deki pazar hissemiz da yüzde 5,6’dan yüzde 5,1’e düştü” diye konuştu.

Hazır giysi kesiminin beklenti ve talepleri

1-Net ihracatın yüzde 10’u kadar döviz dönüşüm dayanağı.

2-Eriyen işletme sermayeleri, uzun vadeli kredilerle tamamlanmalı, Reeskont kredilerinde faizin tahsilatı periyot sonunda yapılmalı.

3-2.500 TL istihdam takviyesi tüm firmalara verilmeli.

4-Eximbank kredi takviye limitleri yükseltilmeli.

5-GES yatırımlarına ruhsat sıkıntıları çözülmeli.

6-Büyütmeyi teşvik edecek dayanaklar artırılmalı.

7-KDV iade süreçleri kolaylaştırılmalı.

8-İş gücü dönüşünü sağlayacak dayanaklar verilmeli.

9-Kadınların iş gücüne iştiraki desteklenmeli.

10-Kreş yatırımlarına kamu dayanağı verilmeli.

Birim fiyatını artırmanın tek yolu markalı ihracat

TGSD Lideri Dr. Ümit Özüren “2024’te bölümümüzün ihracat ünite fiyatı kilogram başına 15,2 dolar. Fiyatı artırmanın tek yolu markalı ihracat. Perakende yahut e-ticaret kanallarında yapılan markalı satışlarda ise ortalama ünite satış kıymeti 80-100 dolar düzeylerine ulaşıyor. Bu da fakat firmaların inovasyon, tasarım, markalaşma ve dijital dönüşüm süreçlerine yatırım yapması ile mümkün” dedi.

Kur ve faiz dayanağı ile su üstüne çıkabiliriz

Toygar Narbay, “2022-2024 devrinde kur sepeti yüzde 101, enflasyon yüzde 138, iş gücü maliyetleri ise yüzde 249 arttı. 2023’te yıllık vergi öncesi kârı yüzde 5,6 olan bir firma, 2024’te ihracat sayısını korumuş olsa bile yılı yüzde -5,1 yani ziyanla tamamladı. Modelimiz bu yılın ikinci yarısında bir toparlanmayı işaret etse de birinci altı ayda yüzde -7,9 olarak gerçekleşeceğini öngöreceğimiz ziyan, ikinci yarıda yüzde -1,3’e gelse de yıl ortalaması tekrar yüksek olacak.” Bu yıl dünya hazır giysi ticaretinde bir daralma beklenmediğini belirten Narbay, kur ya da ihracatçı için destekleme sistemleri çalıştırılmadığı ve pazarlarımızda düzelme olmadığı takdirde yılı 17,5 milyar dolarla bitireceklerini açıkladı.