TGSD Başkanı Narbay: Hazır giyimde 2 yılda üretim kaybı 4,6 milyar dolara ulaştı
Türk hazır giysi dalı, 2024’te yüzde 2 daralan dünya hazır giysi ihracatından ayrışarak yüzde 6,9 oranında küçüldü.
Geçtiğimiz yıl gerçekleştirdiği 17,9 milyar dolarlık ihracatın yaklaşık 14 milyar dolarını dış ticaret fazlası olarak iktisada kazandıran, ihracatın yanı sıra 8 milyar dolarlık iç pazar üretimi ile değerli ölçüde ithalatın yapılmasını engelleyen, 590 bin şahsa istihdam sağlayan, Türkiye’nin hem ünite ihraç pahası hem de toplam ihracatı en yüksek üçüncü bölümü olan hazır giysi dalı, son iki yıldır yüksek enflasyon, yüksek faiz ve baskılanan kur nedeni ile sıkıntı bir dönemeçten geçiyor.
Hazır giysi bölümünün kapsayıcılığı en yüksek sivil toplum kuruluşu Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği’nin (TGSD) geçtiğimiz ay vazifeye gelen yeni liderleri Toygar Narbay ve Dr. Ümit Özüren, TGSD İktisat Danışmanı Dr. Can Fuat Gürlesel’in de iştirakiyle düzenledikleri toplantıda, kesimin yaşadığı zorlukların nedenleri hakkında bilgi verirken bölümün büyümesi ve dönüşümü için teklif ve taleplerini paylaştı.
Toygar Narbay: 2024’te dünyadan ayrıştık
TGSD Başkanı Narbay, “Pandeminin başladığı 2020 yılında ertelenen alışverişler, 2021 ve 2022 yıllarında merkez bankaları tarafından uygulanan genişletici siyasetler sayesinde dünya ticaretinde çok süratli bir büyüme yaşandı. Bu süreçte hem dünya hem de Türk hazır giysi ihracatı tarihinin en yüksek sayılarına ulaştı. Fakat artan enflasyon ve likiditenin denetim altına alınması emeliyle merkez bankalarının 2023’te başlattığı faiz artırımları ve likiditenin azaltılması tarafındaki daraltıcı siyasetler sonucunda, 2023’te dünya hazır giysi ve Türk hazır giysi ihracatı paralel bir biçimde yüzde 9 daraldı. 2024’te ise dünya hazır giysi ihracatında yaşanan yüzde 2’lik daralmaya karşılık, Türk hazır giysi ihracatında yüzde 6,9’luk bir küçülme kelam konusu oldu. Bu durum, Türk hazır giysi bölümünün rakiplerinden negatif olarak ayrıştığını gösteriyor” dedi.
“2 yıldaki üretim kaybımız 4,6 milyar dolar”
Narbay, 2024’teki daralmanın 1,3 milyar dolara tekabül ettiğini belirterek şu açıklamalarda bulundu; “Yaptığımız tahlile nazaran kaybın yüzde 29’u küresel resesyondan, yüzde 46’sı Rusya, Ukrayna ve İsrail pazarları yani savaş bölgelerindeki kayıptan, yüzde 25’i ise rekabetçiliğimizi kaybetmemizden kaynaklandı. İhracattaki daralmanın yanı sıra 2022 yılında 2,7 milyar dolar olan hazır giysi ithalatı da 2024 yılı sonunda 4 milyar dolar düzeyine yükseldi. Bu durum, uygulanan siyasetlerin ihracatta rekabet gücünü azaltırken ithalatı artırdığını açıkça gösteriyor.”
Narbay, 2022-2024 yılları ortasında hazır giysi ihracatında toplam 3,3 milyar dolar kayıp yaşandığına, bu kayıplara ek olarak, hazır giysi ithalatının 1,3 milyar dolar artış göstermesiyle birlikte hazır giysi üretimindeki toplam kaybın 4,6 milyar dolara ulaştığına, kayıtlı istihdamda da 146 bin kişilik bir azalma olduğuna dikkat çekerek, “Bu üretim kaybını dokuma dalı ile birlikte değerlendirdiğimizde, son iki yılda dokuma ve hazır giysi kesimlerinde toplam 290 bin kişilik bir istihdam kaybı yaşandı” açıklamasında bulundu.
“Alıcılar, yükselen maliyet farkını ödemek istemiyor”
Türk hazır giysi kesiminin dünyanın altıncı, Avrupa’nın ise üçüncü büyük tedarikçisi olmasının yanı sıra dokumacılık bölümü ile birlikte Çin’den sonraki ikinci en büyük tedarik zinciri olduğunu belirten Narbay şöyle devam etti; “Dünya hazır giysi ticaretinden aldığımız yüzde 3,48 hisse ve yaşanan kayıplara karşın yarattığımız 590 bin kişilik istihdam ile Türkiye’nin en değerli sanayilerinden biriyiz. Gerek eser çeşitliliğimiz gerekse know-how, tasarım, kalite, sürat ve lojistik avantajlarımız sayesinde her vakit küresel alıcıların portföylerinde bulunuyoruz. Hatta küresel alıcılar, rakip ülkelere nazaran yüzde 20-25 oranında daha fazla ödeme yapmaya da hazır. Fakat son iki yılda yüksek enflasyon ve baskılanan kur siyasetleri nedeniyle ülkemize has şartlar oluştu. Bu nedenle alıcılar da tolere edebileceklerinden çok daha yüksek olan maliyet farkını ödemek istemiyor.”
Ham unsur fiyatlarının tüm sanayilerde dünya borsaları tarafından belirlendiğini, hasebiyle maliyette rekabetçiliğin; personellik, işletme sarfiyatları, güç, finansman maliyetleri üzere TL bazlı kalemlerin döviz kuruna çevrimi ile elde edilen döviz bazlı maliyet üzerinden belirlediğini belirten Narbay, “TGSD olarak çıkardığımız rekabet modellemesi ile de ülkemizin Uzak Doğu ve Kuzey Afrikalı rakipleri ile ortasındaki farkı ortaya koyduk. Buna nazaran 2024’te kilogram başına 15,2 dolara sattığımız bir eserde yükselen üretim ve finansman maliyetlerimiz nedeniyle Asya’daki rakiplerimizden yüzde 61, Kuzey Afrika’dakilerden ise yüzde 46 daha değerli hale geldik. Bunun sonucunda dünya genelindeki pazar kaybımızın yanı sıra en büyük ve klasik pazarımız olan AB’deki pazar hissemiz da yüzde 5,6’dan yüzde 5,1’e düştü” diye konuştu.
“Kur ve faiz dayanağı sağlanırsa tekrar su üstüne çıkabiliriz”
Narbay, “2022-2024 devrinde kur sepeti yüzde 101, enflasyon yüzde 138, iş gücü maliyetleri ise yüzde 249 oranında arttı. Maliyetlerinin yüzde 60’ı TL’ye bağlı girdilerden oluşan bir sanayinin, mevcut siyasetlerle rekabetçi olması mümkün değil” diyerek şöyle devam etti; “Sektördeki firmalar 2024’te ihracatı sürdürebilmek için sermayelerini eritme kıymetine, kâr etmeden hatta ziyanına satış yaparak üretimlerini devam ettirdi. Yaptığımız öteki bir modellemeye nazaran 2023’te yıllık vergi öncesi kârı ortalama yüzde 5,6 olan bir firma, 2024’te ihracat sayısını korumuş olsa bile yılı yüzde -5,1 yani ziyanla tamamladı. OVP’deki parametreler ile yaptığımız tahlile nazaran ise tıpkı firma 2025’i de tekrar ziyan ederek yüzde -4,5 ile tamamlayabilecek. Modelimiz bu yılın ikinci yarısında bir toparlanmayı işaret etse de birinci altı ayda yüzde -7,9 olarak gerçekleşeceğini öngöreceğimiz ziyan, ikinci yarıda yüzde -1,3’e gelse de yıl ortalaması yeniden yüksek olacak.”
