Tarımda radikal kararlar almak artık kaçınılmaz  

Özlem SARSIN

Aydın Ticaret Borsası Yöne­tim Kurulu Lideri Fevzi Çondur, tarım kesiminin performansını, problemlerini ve çö­züm teklifleri DÜNYA ile paylaştı. Son yıllarda tarım kesiminde gir­di ve personellik maliyetlerinin üretici­ler üzerinde büyük bir baskı yarat­tığına dikkat çeken Çondur, girdi maliyetlerindeki artışın enflasyo­nu tetikleyen en büyük etkenler­den biri olduğunu söyledi. Çondur, “Gübre ve üre fiyatlarındaki artışa rastgele bir müdahale yapılmıyor. Bu halde devam ederse hem üre­ticiyi kaybederiz hem de tüketiciyi kıymetli eserlere mahkûm ederiz. Tarımda maliyetler yükselirken fiyatları sabit tutmaya çalışmak üreticiyi zora sokuyor” dedi.

Çondur, Türkiye’de besin yöneti­minin daha aktif hale getirilmesi için Besin Bakanlığı’nın kurulma­sının değerli bir adım olacağını be­lirterek, Tarım ve Orman Bakan­lığı’nın çok geniş bir sorumluluk alanına sahip olduğunu lisana geti­rerek, “Bakanlığımız tarım, hay­vancılık, orman, su işleri ve besin üzere pek çok değerli mevzuyu kap­sıyor. Bu kapsamın genişliği, besin alanında daha odaklı çalışmalar yapılmasını zorlaştırabiliyor. Pan­demi sürecinde besinin ne kadar stratejik bir ehemmiyete sahip olduğu­nu daima birlikte deneyimledik. Bu nedenle besin idaresinin daha ve­rimli yürütülebilmesi için bağım­sız bir Gıda Bakanlığı oluşturul­masının faydalı olabileceğini dü­şünüyoruz” sözlerini kullandı.

“2025 yılı da kayıp bir yıl olacak”

Çondur, yüksek enflasyonun bölüm üzerinde kıymetli zorluk­lar oluşturduğunu belirterek, iş­letmelerin bu ortamda ayakta kalmakta zorlandığını söz etti. Finansmana erişimde yaşanan sı­kıntılar ve kredi geri ödemelerin­deki güç­lüklerin iş­letmelerin mali yapısı­nı olumsuz etkilediği­ni vurgula­yan Çondur, bu süreçte kimi firmaların konkor­dato ilan etmek zorunda kaldığı­nı, finansal yapısı güçlü olan iş­letmelerin ise sürdürülebilir kâr­lılık sağlamakta zorlandığını lisana getirdi. Faiz oranlarının yüksekli­ğinin hem sermaye sahipleri hem de finansmana muhtaçlık duyan iş­letmeler için ek yük oluşturduğu­nu belirten Çondur, faiz oranları­nın kademeli olarak düşürülmesi gerektiğine dikkat çekti. Çondur, “Enflasyonun yüzde 118 olduğu Arjantin’de bile faiz oranları yüz­de 18 düzeyinde. 2025 yılının yal­nızca tarım bölümü için değil, tüm kesimler açısından şiddetli geçebile­ceğini öngörüyoruz” dedi.

“İthalat siyasetlerinin şekillendirilmesi şart”

Türkiye’nin katma bedeli yüksek eserler üretmesi ve ithalat politi­kalarında stratejik bir yaklaşım be­nimsemesi gerektiğini tabir eden Çondur, tarım topraklarının ülke ih­tiyacını tam manasıyla karşılama­dığını belirtti. Global ticaretin di­namiklerine de dikkat çeken Çon­dur, Türkiye’nin yıllık 21 milyon ton buğday üretmesine rağmen 27 milyon tonluk bir tüketime sahip olduğunu, hasebiyle arz ve talep istikrarının gözetilerek planlama yapılması gerektiğini söyledi.

“İklim değişikliği tarım eserlerini olumsuz etkiliyor”

Aydın ile özdeşleşen ziraî eserlerde yaşanan zorluklara da de­ğinen Çondur, incir, pamuk ve zeytin başta olmak üzere şu değerlendir­meleri yaptı: “Aydın, yüksek tarım potansiyeline sahip bir vilayet olup, Tür­kiye’de en fazla üretim yapılan ürün­lere konut sahipliği yapmaktadır. Kes­tane, incir, zeytinyağı, çam fıstığı, çilek, kereviz ve yeşil arpa üretimin­de başkan pozisyondayız. Zeytin ve incir üretimi bakımından Aydın, Türki­ye’de en fazla ağaç bulunan vilayet olup, incir üretiminde dünya birincisidir.

Ancak, geçtiğimiz yıl yaşanan sıcak ve kurak hava şartları, incir üreti­minde toksin oluşumuna neden ol­muştur. Bu durum, Bakanlığımız­la paylaşılarak Avrupa Birliği’nden gelen geri dönüşler sonucunda ba­zı toksinlerin denetiminin sağlana­madığı belirtilmiştir. Toksin soru­nu, büsbütün yılın iklimsel şartla­rına bağlı olup, çok sıcak ve kurak devirlerde fungusitlerin süratle ço­ğalmasına neden olmaktadır.

Bu du­rum, incirin içinde, gözle görülme­yen çok küçük noktalarda meydana gelmektedir. Tahlil sürecinde, bin­lerce incir birlikte öğütüldüğünde, tek bir incirde aflatoksin bulunması durumunda başka incirler de bozul­muş kabul edilerek eser geri gönde­rilmektedir. Fakat her incirin ken­dine has özellikleri bulunduğundan, bu durum yanlış algılara yol açabil­mektedir. Geri dönen incirlerin iç piyasaya sürüldüğü tezi gerçek değildir. Temennimiz uygulanan bu kararların bu yılla sonlu kalmasını temenni ediyoruz” dedi.

İklim değişikliklerinin pek çok tarım eserini olumsuz etkilediği­ni belirten Çondur, zeytin üretimin­de de önemli dertler yaşandığını vurguladı. Çondur, “Beklenen yük­sek rekolteye karşın, 450 bin ton zeytinyağı üretim amacı gerçekle­şememiştir. Geçtiğimiz yıllarda İs­panya’daki kuraklık nedeniyle üre­tim 500 bin tonlara kadar düşerken, zeytinyağı fiyatları 3 bin 300 euro­dan 9 bin euroya yükselmişti. Tür­kiye için bir fırsat doğmuşken, dök­me ve varil zeytinyağı ihracatına getirilen yasaklar nedeniyle pazar kaybı yaşandı. Sonuç olarak, zeytin­yağı fiyatları 290 TL’den 150 TL’ye kadar gerilemiş, Aydın ilinin top­lam zeytinyağı ihracatındaki yüzde 35’lik hissesi sağlanamamıştır” dedi.

Üreticilerin girdi ve personellik mali­yetlerinin değerli ölçüde arttığını söz eden Çondur, zeytin üretimin­de en büyük maliyet kaleminin ha­sat olduğunu ve bu durumun üreti­cilerin gelirlerinde önemli bir düşüşe yol açtığını vurguladı.

“60 milyar TL süreç hacmine ulaştık”

Aydın Ticaret Borsası’nın, Türki­ye’nin süreç hacmi en büyük 10 bor­sası ortasında yer aldığını ve üyeleri­nin gelişimine yönelik birçok proje­yi hayata geçirdiğini belirten Fevzi Çondur, geçen yıl Aydın Ticaret Bor­sası’nın 60 milyar TL’lik süreç hac­mine ulaştığını söz etti. Çondur, bu bahiste şunları söyledi: “4 adet akredite besin denetim laboratuvarı kurduk.

GDO haricindeki tüm besin eserleri için toksin, kimyasal, fizik­sel, ağır metal ve mikrobiyoloji ana­lizleri yapılabiliyor. Türkiye’nin birinci özel akredite laboratuvarlarını ku­rarak, 2002 yılında akreditasyon al­dık. Bilhassa zeytinyağı analizlerin­de, Memleketler arası Zeytin ve Zeytin­yağı Konseyi’nin Türkiye’deki tek referans laboratuvarı olma özelliği­ne sahibiz. Ayrıyeten, Türkiye’de akre­dite olan birinci ve tek tadım paneline de sahibiz. Ülkemizde, antrepo iş­letmesi bulunan tek borsa da biziz. Eserleri geri dönen üyelerimize, ih­tiyaçlarına nazaran elleçleme hizmeti sunuyoruz; 2 bin ton kapasiteli tesi­simiz var. Ayrıyeten 10 bin ton kapasite­li soğuk hava depomuzda, GES siste­mi ile maliyetlerimizi düşürüyoruz.

İkinci soğuk hava depomuzu Nazilli bölgesine inşa ediyoruz, kapasitesi 6 bin ton olacak, böylelikle toplamda 16 bin tonluk kapasiteye ulaşacağız. Ayrıyeten lisanslı depo yatırımlarımız da devam ediyor. Aydın, İzmir ve Sö­ke Ticaret Borsası olarak 20 bin ton kapasiteli bir lisanslı depo yatırımı­nı hayata geçirdik ve geçtiğimiz yıl hizmete açtık. Son 5 yıl içinde yak­laşık 1 milyar TL’lik yatırım yaparak pek çok projeye imza attık. Bundan sonra da üyelerimizin ve tarım sek­törünün gelişimi için çalışmaya ve üretmeye devam edeceğiz” dedi.

“Pamuk doruğunda sıkıntılar ele alınacak”

Pamuk üretimindeki problemlere da değinen Fevzi Çondur, 22 Şubat’ta bu sıkıntıları ele almak üzere bir Pamuk Tepesi düzenleyeceklerini söz etti. Son iki yılda girdi maliyetlerinin büyük ölçüde arttığını lakin pamuk fiyatlarının sabit kaldığını vurgulayan Çondur, pamuk üreticilerine yönelik takviyelerin de yetersiz olduğunu ve yeni bir destekleme modelinin gerekliliğine dikkat çekti.

Çondur, “Nisan ayında ekimler başlıyor ve pamuk üretiminde her şey epey meçhul. Üretim maliyetleri çok yüksek, kuraklık devam ediyor ve yağmur beklenmiyor. Girdi maliyetlerinin artması ve satış fiyatlarının sabit kalması nedeniyle üretici de küçülmeye devam ediyor. Aydın’ın üçte biri tarımdan gelir elde ediyor ve pamuk üretimi, Aydın için büyük değer taşıyor.

Ancak çiftçiler yüksek tarla kiraları, personellik, akaryakıt, ilaç ve gübre fiyatları nedeniyle ne yapacaklarını bilemiyor. Ürettikten sonra ise endüstriciler de yüksek fiyatlardan şikâyetçi ki onlar da haklı. Öte yandan, uygun pamuk uygulamaları ve organik pamuk üretimi Aydın’da değerli bir yer tutuyor. Dünya pamuk ticareti, sertifikalar ve izlenebilirlik üzerine şekilleniyor. Türkiye’nin de bu sisteme süratle entegre olması gerekiyor. Bu alanda geride kaldık, lakin Brezilya bu sorunu çözerek dünya pamuk ticaretinde önder pozisyona geldi. Bizim yapmamız gereken, pamuk üretiminin kıssasını tamamlamak.

Tüketici, giysilerindeki kare kodu okutarak pamukla ilgili tüm bilgilere ulaşmak istiyor. ABD ve İtalya’daki tüketiciler de artık bunu talep ediyor. Bizim de bu sisteme süratle entegre olmamız gerekiyor. Aydın’da pamuk üreticilerinin yüzde 60’ı, yeterli pamuk ve organik pamuk üreticisi. İki yıl içinde üreticilerimizin yüzde 100’ünün sertifikalı olması mecburî hale gelecek. Artık Türk dokumacılığı fiyatla rekabet edemez, kalite ve markalaşma ile rekabet etmelidir. Bu husus yıllardır tartışılan bir sıkıntı, bunu başaramazsak daldan dışlanırız, zira maliyetlerle bizi zorlayacak pek çok ülke var; Mısır, Bangladeş, Tayland, Vietnam üzere ülkeler ucuz iş gücü ile üretim yapıyor” dedi.

“Coğrafi işaretle eserlerimizi koruyacağız”

Aydın Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Lideri Fevzi Çondur, Aydın’ın ziraî eserlerinin korunması ismine gerçekleştirdikleri coğrafik işaret çalışmaları hakkında bilgi verdi. Bölge iktisadı ve mahallî üreticiler için büyük kıymet taşıyan bu eserlerin, coğrafik işaret tescili ile korunmasını ve sürdürülebilir üretimin teşvik edilmesini hedeflediklerini belirten Çondur, şu ana kadar Aydın’a ilişkin 32 eserin tescillendiğini ve bunlardan 6’sının Aydın Ticaret Borsası tarafından alındığını tabir etti.

Ulusalda elde edilen bu başarıyı milletlerarası arenaya da taşımak ismine değerli adımlar attıklarını lisana getiren Çondur, Avrupa Birliği tescil süreçlerine büyük kıymet verdiklerini lisana getirdi. Bu doğrultuda, Aydın Kestanesi’nin 24 Eylül 2020’de Türkiye’nin 4. coğrafik işaretli eseri, Aydın Memecik Zeytinyağı’nın ise 5 Şubat 2024’te Türkiye’nin 20. coğrafik işaretli eseri olarak Avrupa Birliği’nde tescillendiğini söyleyen Çondur, ayrıyeten 12 Kasım 2021’de Avrupa Birliği’ne menşe ismi muhafazası ile başvurusu yapılan Aydın Memecik Zeytini’nin süreci muvaffakiyetle tamamlayarak 15 Kasım 2024’te Avrupa Komitesi Resmi Gazetesi’nde ilan edildiğini, 24 Ağustos 2023’te Avrupa Birliği’ne başvurusu yapılan Aydın Çam Fıstığı’nın ise en kısa müddette ilan edilmesini beklediklerini belirtti.

“Seracılık gelişiyor”

Çondur, Aydın’da seracılığın gelişmeye başladığını ve ünite alanda en yüksek randımanı sağlayan üretim prosedürlerinden birinin seracılık olduğunu söyleyerek, “Bölgemizde hem kesme çiçek hem de meyvecilik alanında seracılık faaliyetleri var. Aydın’ın seracılık potansiyelinin epey yüksek olduğunu söyleyebilirim. Bu potansiyelin en kıymetli nedenlerinden birinin jeotermal kaynaklar olduğunu söyleyebilirim. Hatta seracılığın jeotermal güç ile entegre edilmesi konusunda geç bile kaldık. Lakin son periyotta jeotermal firmalarının sıcak su sağlamaya başlamasıyla bu alanda kıymetli adımlar atıldığını görüyoruz” dedi.

Seracılığın, bilhassa küçük alanlarda azamî randıman elde etmek için uygun bir üretim modeli olduğunu belirten Çondur, büyük tarım topraklarında ise klasik üretimin devam ettirilmesi gerektiğini söyledi. Aydın’da 800 dönüm büyüklüğündeki Sera Organize Sanayi Bölgesi’nin (OSB) faaliyete geçtiğini, ayrıyeten 800 dönümlük genişleme alanının bulunduğunu belirten Çondur, bunun yanı sıra, jeotermal kaynağa yakın 1.400 dönümlük bir alanın da kıymetlendirilmesi için görüşmelerin sürdüğünü, seracılığın küçük üreticiler için değerli bir fırsat sunduğunu ve bölgedeki üretimin artırılması için çalışmaların devam ettiğini söz etti.