Pasifikte teknoloji savaşı

Hamide HANGÜL

ABD ile Çin ortasındaki teknoloji savaşı Deep­Seek’le yeni bir boyut kazandı. ABD’de teknolojinin dev şirketlerinin yer aldığı Sili­kon Vadisi’ne adete şok dalga­ları gönderen Çin’in büyük lisan modeli yapay zeka uygulaması DeepSeek, ABD borsasında bir günde 1,5 trilyon dolarlık kay­ba neden oldu.

ABD’nin Chat­GPT’sine rakip olan ve piyasaya sürüldükten sonra süratle popü­lerlik kazanan Çin’in yapay ze­ka uygulaması, birinci iki haftada 3,6 milyondan fazla indirildi.

Dün­ya genelinde toplam kullanı­cı sayısının 5-6 milyon arasın­da olduğu kestirim ediliyor. Öte yandan Çin firması BYD’nin de DeepSeek ile otonom araç tek­nolojisi geliştirme planını açık­laması ise Tesla’nın piyasa de­ğerini 200 milyar dolar sildirdi. Pasifik’in iki ucunda teknoloji savaşının devam edeceğine işa­ret eden uzmanlar, ABD tarafın­dan engellemelerin Çin’in ham­lelerini güçlendirdiğine işaret ediyor.

Uzmanlar, “ABD, Çin’in yeni jenerasyon çip üretimi için gerek­li aygıt ve materyallere erişimi­ni engellemek için çok sıkı kı­sıtlamalar uyguluyor. Fakat bu kısıtlamalar Çin’in bu alanlarda çok süratli ilerlemesine yol açıyor. ABD’de OpenAI, Google Deep­Mind ve Anthropic üzere şirket­ler ise yatırımlarını artıracak­tır. Lakin Çin’in, çip teknoloji­sinin ABD’yi geçme potansiyeli yüksek” değerlendirmesinde bulundu.

“ABD kısıtlamalar getiriyor”

Maro Kurucu­su Lale Maro, Ocak ayında Çinli bir star­tup şirketinin DeepSeek ürü­nünü yayınlamasının, yapay zeka dünyasında şok tesiri oluşturduğunu ve başta Ame­rikan çip üreticisi Nvidia ol­mak üzere, teknoloji şirketle­rinin paylarında önemli düşüş­ler yaşandığını söyledi. Maro, şöyle devam etti: Amerikan teknoloji devi şirketler ve dün­yada birçok kurum, yapay ze­kaya bir müddettir muazzam ya­tırımlar yapıyor.

Sonuçta, De­epSeek de bu ilerlemelerden yararlandı lakin benzeri me­totları çok daha aktif ve ve­rimli çalıştırmayı başardığını söylüyor. Bu doğrultuda önem­li bir sorun, ABD idaresinin yakın vakitte çıkarttığı Ya­pay Zeka Yayılım kararı. Ame­rika’nın gayesi Çin’in yapay zeka teknolojilerinde gelişme­sini engellemek olabilir lakin bu karar ABD’ye yakın 18 ülke dışındaki ülkelere de yapay ze­ka modellerinin geliştirilme­sinde kullanılan Grafik İşlem­ci Ünitesi çiplerinin ihracatı­na kısıtlama getiriyor.”

Çin’in çip teknolojisinde ABD’yi geçme potansiyeli var

DeepSeek’in modelleri­ni daha düşük kapasiteli çip­lerde çalıştırabiliyor olması­nın sonuçlarının, bu açıdan da çok değerli olduğuna işa­ret eden Lale Maro, sözleri­ni şöyle sürdürdü: “ABD mev­cut durumda Çin’in yeni jenerasyon çip üretimi için gerekli aygıt ve gereçlere erişimini en­gellemek için çok sıkı kısıtla­malar uyguluyor. DeepSeek sonrası bu kısıtlamaları da­ha da sıkılaştırması beklenir.

Ancak bu kısıtlamalar Çin’in kendi teknolojisini geliştir­me gayretlerine güç vererek, bu alanlarda çok süratli ilerlemesi­ne yol açıyor. Bu kısıtlamalara karşın DeepSeek’in ortaya çıkabilmiş olması, Çin’in çip teknolojisini en ileri seviyeye getirdiğinde ABD’nin önüne geçme potansiyelinin olduğu­nu gösteriyor. Bütün bu geliş­melerin yapay zeka dünyasını nasıl şekillendireceğini daima birlikte izleyeceğiz. Yapay ze­ka savaşlarının kazananının insanlık olması, yapay zeka ihtilalinin monopollere müsaade verilmeden dünyanın tüm ül­keleriyle paylaşılması ve ya­rarlanmalarının sağlanması gerekiyor.”

“Yapay zeka temelli bir iktisat oluşuyor”

Bimser CEO’su Murat Atıcı, yapay zeka te­melli bir eko­nomi oluştu­ğunu belirte­rek, bunun 20230 yılında dünya iktisadına katkısının 15-16 trilyon dolar olacağını öngördüklerini söyledi. Atıcı, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Bu­gün ABD’de Silikon Vadisi’n­deki şirketlerin her biri devasa büyüklükte. Ar-Ge bütçeleri ülkelerin yıllık gayrisafi ulusal hasılası büyüklüğünde ve yatı­rım planları var. Buna karşılık Çin’in çıkardığı DeepSeek, bu yarışın kızışacağını gösteriyor.

Şirketler yeni yatırımlarıyla bu yarışı daha da artıracak. Gerek Silikon Vadisi’ndeki şirketle­rin ürettiği yapay zeka teknolo­jileri, gerekse Çin’in karşılıkla­rına baktığımızda, hangi tara­fın tahlili alanda karşılık buluyorsa o taraf daha güçle­necek. Çin’in avantajı kalaba­lık bir nüfusu var. Teknolojiyi hem üretiyor, hem kullanıyor. Önemli bir bilgi üretiyor. Ameri­ka’nın bu yarışta asla geri dura­cağını düşünmüyorum. Alanı bırakmayacaklar, şirketler bu­na atılım yapacaklar.

Çin de ce­vap verecek. Avrupa’da karşılık veriyor bazen. Bir manada uzay yarışı üzere bir şey başladı aslında. Türkiye ise devlet, teş­viklerle bu yeni teknolojik ko­nulara değer veriyor. Bunun devam etmesi lazım ve artması gerekiyor. İkincisi, standartla­rı takip edip onu uygulamaya almak lazım. Türkiye, bu oyun­dan geri kalmamalı, yapay zeka tabanlı eserler geliştirmeliyiz. Zira oyun çok süratli ilerliyor.”

“ABD teknoloji şirketleri yatırımlarını artıracaktır”

NLK Soft Yö­netim Kurulu Lideri Nalan Kurt, DeepSe­ek’in yapay ze­ka yarışına ye­ni bir soluk getirdiğini söyledi. ABD’nin buna birkaç farklı taraftan karşılık verebileceğini söyleyen Kurt, bunları şöyle açıkladı: “Öncelikle, teknolojik inovasyon ve yatırımlar hızla­nacaktır. OpenAI, Google De­epMind ve Anthropic üzere şir­ketler, daha gelişmiş yapay ze­ka modelleri üretmek için yatırımlarını artıracaktır.

Özellikle OpenAI CEO’su Sam Altman’ın, DeepSeek’ten il­ham aldıklarını ve daha ileri ya­pay zeka geliştireceklerini be­lirtmesi, rekabetin sürat kazana­cağının göstergesi. ABD ayrıyeten, Stargate üzere büyük ölçekli ya­pay zeka altyapı projelerine da­ha fazla fon sağlayarak bu eko­sistemi güçlendirebilir. Bunun yanında, çip ve donanım kısıt­lamaları da ABD’nin değerli bir atağı olabilir. Nvidia ve AMD üzere Amerikan firmaları, Çin’e yönelik ileri teknoloji çip ihracatını kısıtlayarak, Çin’in yapay zeka geliştirme sürecini zorlaştırabilir. Ayrıyeten DeepSe­ek’in açık kaynaklı ve düşük maliyetli olması daha geniş kit­lelere ulaşmasını sağlıyor.

Bu, ABD’yi de emsal modeller ge­liştirmeye yöneltebilir. İkincisi ise bu rekabet, global dengele­ri belirleyen en kıymetli faktör­lerden biri olacak üzere görünü­yor. Bu güç savaşı, devletlerin de merkezinde olduğu büyük bir dönüşüm süreci. ABD’nin inovasyon gücü ve sermaye avantajı ile Çin’in süratli büyüme ve devlet takviyeli projeleri ara­sındaki bu yarış, yapay zekanın nasıl şekilleneceğini belirleye­cek. Dünya, farklı güçlerin re­kabetiyle, daha süratli ve geniş çapta yayılan bir dijital devri­me tanıklık edecek.”