“Gümrüklere hız gelirse rekabette öne çıkarız”

Necmi ÇELİK

UTİKAD Mikro Lojis­tik ve Dijitalleşme Ça­lışma Grubu Başkanı Serdar Ayırtman, dijitalleşme ve yapay zekanın tüm dünya­da başdöndürücü bir süratle ge­liştiğini belirterek,“ Bugün iti­bariyle bu otonom sistemlerin bir kesimi olmak zorundası­nız. Aksi halde üretkenliğinizi kaybedersiniz. Yapay zeka ile yönetilen gemiler var.

Liman­lar var. Lojistik ve nakliyecilikte yapay zekanın gelen bir iş tanı­mını firma içinde ilgili birimle­re kusursuz biçimde dağıttığını görüyoruz. O denli bir noktadayız ki daha evvel yapılan takvimle­meler artık 2-3 sene öne alın­mış durumda. 2030’larda göre­ceğiz dediğimiz birçok olayla 2030’lardan evvel tanışacağız”­dedi. Serdar Ayırtman, DÜNYA Gazetesi’nin sorularını yanıt­ladı.

E-ticaret ile lojistiğin si­nerjisini nasıl görüyorsu­nuz?

Dünyada e-ticaret hacmi ise 6 trilyon dolara ulaşmış . Kuş­kusuz Türkiye’nin e-ticarette­ki hissesi dünya pazarına muka­yese olarak şimdi çok küçük lakin e- ticarette büyüme hı­zı çok yüksek. 2030 yılı itiba­riyle e-ticaretin dünyada top­lam ticaret içindeki hissesi yüzde 40’a ulaşacak.

Türkiye’nin de gibisi grafik sunması bekle­niyor. Türkiye lokasyon olarak ticaret koridorlarında, transit ticarette çok kıymetli bir yerde duruyor. Ama Türkiye’nin lo­jistik sıralamadaki yerine ba­kıyoruz, şimdi aşağılarda.

Tür­kiye’nin limanlarının, hava li­manlarının transit hub olarak kullanım kapasitesine ve per­formansına bakılıyor bu sıra­lamalar yapılırken. Maksadımız Türkiye’yi ihracatta ve transit ticarette daha rekabetçi hale getirmek. E ticaret dediğimiz­de hava,kara ve deniz modları var. Fakat hava kargo sürat dola­yısıyla daha ön planda. Türki­ye’de İGA İstanbul Havalimanı ile havacılıkla ilgili kıymetli bir yatırım yapıldı. Bugün İGA çok değerli bir lojistik merkez du­rumunda. THY de kıymetli ya­tırımlar yaptı. Bugün bölgesel kıymetli bir oyuncu haline geldi.

Fakat biz diyoruz ki şayet e-ti­caret hacmini daha arttırmak istiyorsak bunu tek bir merkez­le sınırlamamak lazım. Türki­ye büyük bir ülke ve 830 bin ki­lometrekareyi aşan yüzölçü­münü düşündüğümüzde artık e-ticareti tek bir yere merkez­lerseniz maliyetler artıyor ve üretkenlik kaybediliyor. Dola­yısıyla e-ticareti, ülkenin sat­hına yaymak ve Türkiye’de faa­liyet gösteren tüm milletlerarası hizmet veren havalimanlarına dağıtmak gerekir. Böylelikle tek bir havalimanında bir darbo­ğaz oluşturmaktansa, maliye­ti azaltmak ve üretkenliği art­tırmak icin tüm havalimanları sistemde yerini almış olur.

Gümrük sisteminin ve il­gili altyapıların dijitalleş­mesi ve entegrasyonu konu­sunda neler söyleyebilirsi­niz?

Burada Türkiye’nin dijital dönüşümünü sağlaması konu­su karşımıza çıkıyor. Tam ola­rak bu dijital dönüşümün ger­çekleşmesi için nelerin yapıl­ması gerekiyor UTİKAD olarak bunu ortaya koymaya çalışıyo­ruz.

Uluslararası alanda bu işi en düzgün kimin yaptığını araştır­dık ve karşımıza Singapur ör­neği çıktı. Singapur gerek ver­gi sistemi gerek bankacılık sis­temi gerek gümrük sistemi külliyen entegre olmuş bir ülke. Limanlar ve taşıma işle­ri organizatörleri büsbütün tek bir platformda her şeyi dijita­le dönüştürmüşler. Bu sürat ge­tiriyor, yanılgıyı külliyen orta­dan kaldırıyor ve üretkenliği ortaya çıkarıyor.

Şimdi Türki­ye dijital platformu olarak ad­landırdığımız bu sisteme dış ti­caretle ilgili tüm kurumlar da, gümrükler, limanlar, bankalar da, taşıyıcı, lojistik firmalar da bağlanacak.Türkiye aslında bugün baktığınızda dijital­leşme altapısında önem­li yatırımlar yapmış du­rumda. E-devlet bun­ların başında geliyor. Çok önemli bir dijital platform. Dijitalleş­me daima gelişen bir durum. Gönlümüz­de yatan olay, Türki­ye’nin Singapur üzere dijitalleşmesi. Fakat bu sisteme birinin konut sa­hipliği yapması bir zo­runluluk. Burada mesken sahibi­nin devlet olması gerekiyor.

Ne vakit bu türlü bir plat­form olabilir?

Biz bu türlü tek bir platformu da ön plana çıkarmak istemiyo­ruz. Zira bu platformun yö­neticisi biz olmayacağız. Bizim hedefimiz bu türlü bir platformun kurulması. Kimin kurduğu çok değerli değil, değerli olan bir üst platformun kurulması. Dev­letin de birtakım teşebbüsleri olduğu­nu biliyoruz. Bunların ortasında biz de bulut tabanlı bir alterna­tif olarak bir tahlil sunduk. Bu süreç devam ediyor, açıkçası bir vakit söylem etmek sıkıntı. Fakat en azından bu türlü bir üst plat­formun gerekliliğini ve önemi­ni anlatmış olduğumuzu düşü­nüyorum. Zati Cumhurbaş­kanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi üzere bu işin gerçekten evsahibi bir kurum var ve bu bahiste çok değerli çalışmalar yapıyor. Bu da bizi çok mutlu ediyor.

Gümrüklerde en çok ak­sama noktaları nereler?

Türkiye’nin dünya lojistik endeksinde daha üstlere gelmesini istiyorsak bize sürat gerekiyor. Gümrük sistemi birinci tanıtıldığında sahiden ses getirdi. Lakin dijitalleşme çok süratli devam ediyor tüm dünya­da. Bizim gümrük sisteminde de güncellenmesi gereken yer­ler var. Güvenlikle ticareti pa­ralel yürütme eforu var bizim sistemde. Zira Türkiye ko­num itibariyle güç bir coğraf­yada.

Gümrükler kimi şeyleri denetim etmek zorunda ve bu da doğal olarak süreçleri ya­vaşlatıyor. Lakin sürat ve güven­lik konusunu paralel götürmek gerekiyor. Gümrüklere o kadar ağır vazifeler verilmiş durum­daki onlar da bu misyonun altın­dan kalkmak için elinden ge­leni yapıyor nitekim. Özetle gümrük sisteminin hızlanması gerek. Mevzuatın bununla ilgi­li olarak yeni baştan değerlen­dirmesi gerekiyor. Zira artık herşey çok süratli ilerliyor. E-ti­caret çok süratli ilerliyor. Türki­ye’nin bulunduğu coğrafyada kıymeti de artıyor.

Küresel pazar yerlerinin e-ticarette haksız rekabet doğurucu uygulamaları ol­duğundan kelam ediliyor. Si­zin bu hususta değerlendir­meniz nasıl?

Türkiye’de hepimizin ismini bildiği memleketler arası kurye şir­ketleri yanı sıra global kimi e-ticaret pazar yerleri var. Bi­zim ihracat, ithalat ve dış tica­ret şirketlerimiz,e-ticaret yap­mak isteyen kuruluşlar da üye oluyorlar bu global pazar yer­lerine.

Bu pazar yerleri Türkiye gi­bi yeni pazarlara girerken ba­zı monopol oluşumları da yara­tıyorlar. Bunlar entegre pa­zar yerleri ve her taşıyıcıya yahut kurye şirketine eşit uzaklıkta olmaları gerekir olağanda. Global bir pa­zar yerinde ihracatçı ku­ruluş istediği taşıma yahut kurye organizatörü ile bu ihracatı gerçekleştirebi­lir. Global kurye şirketle­ri üzere bizde de başarılı lo­kal şirketlerimiz var. Bura­da bir empoze yahut dikte etme durumu olmaması lazım. Bu­rası ismi üstünde bir pazar yeri. Bu tercih işin doğal rekabetine bırakılmalı.

Kuşkusuz lojistik­te ve e-ticarette küresel yapılar Türkiye’yi büyük bir pazar ola­rak görüyorlar. Türkiye dış ti­caretinin bunlardan öğrenece­ği çok şeyler var. Biz bunların karşısında değiliz, tam bilakis yanındayız. Aslında mevzuatı­mızda yapacağımız düzgün de­ğişikliklerle daha fazla sayıda küresel şirketi Türkiye’ye çek­meye çalışıyoruz. Bu şirketleri bir tehdit olarak görmüyoruz. Esasen Türkiye pazarına gel­mişler ve daha da fazla yatı­rım yapmak istiyorlar.

Hava kargo tüm ülke sathına yayılmalı

-E- ticaret İGA İstanbul’un yanısıra Türkiye’de milletlerarası uçuşu olan tüm havalimanlarına yayılmalı görüşü için değerlendirmeniz nedir?

E-ticaret temelinde Türkiye’de İstanbul Havalimanına sıkışmış bir noktada biz bunu Türkiye sathına yaymak istiyoruz. Memleketler arası uçuş yapılan bütün havalimanlarında e-ticaret uygulamalarının yapılıyor olması gerekiyor. Türkiye’nin önünü açmak istiyoruz ve bizim hedefimiz Türkiye’yi dış ticarette rekabet eden bir ülke haline getirmek.

Türkiye’nin öbür havalimanları da var, bizim maksadımız Türkiye’de milletlerarası uçuş yapılan bütün havalimanlarında e-ticaret uygulamalarının yapılıyor olması. İstanbul inhisarının kırılmasıyla gerek maliyetler azalacak, gerekse Türkiye’deki bütün ihracatcıların e-ihracat yapmak isteyen ya da e-ithalat konusunda kendisini geliştirmek isteyen şirketlerin önü açılmış olacak.

Kuşkusuz İGA hava kargoda şuurlu yaratılmış bir monopol değil. Bu ister istemez ticaretin kendi doğurduğu bir sonuç. İGA çok büyük bir yapı ve çok başarılı bir tertip. Hava kargoyu tüm Türkiye’nin sathına yaydığımızda Türkiye’nin rekabet gücünü arttırmış olacağız. Türkiye’nin bugün rekabet içinde olduğu ülkeler var. O ülkelerle rekabette öne çıkmak için Türk ithalatçısının, ihracatçısının, e-ticaret yapan küçük firmaların rekabeti için de bu yeni merkezler değerli olacak.

Bu bağlamda Mersin Bölgesi Türkiye’nin güneyi,bütün Akdeniz çanağı Mersin üzerinden bağlanan çok kıymetli bir nokta ve hasebiyle bu yatırımların, hizmetlerin desteklenmesi gerekiyor. Memleketler arası havaalanı kapasitesinde olan İzmir, Ankara, Antalya ve Adana üzere bölgeler de dünyaya ihracatın yeniden hudut ötesi olarak e-ticaret olarak yapılması açısından değerli merkezler haline getirilebilir.