Tüketim odaklı büyüme modelinden katma değerli üretime yönelmeliyiz

Özlem SARSIN

Ege Endüstrici ve İş İnsan­ları Derneği (ESİAD) Yö­netim Kurulu Lideri Sibel Güçlü, DÜNYA’ya 2024 yı­lını kıymetlendirerek 2025 yılın­da iş dünyasının beklentilerini aktardı. Güçlü, 2024 yılının eko­nomide düzelme yoluna girebil­mesi için olumlu adımların atıl­dığı bir yıl olduğunu söyleyerek, enflasyonla uğraş ve para siyasetlerinde atılan adımların tesiriyle dengelenme sürecine girildiğini kaydetti. 2025 yılında gayrete kararlılıkla devam edilmesi gerektiğini vurgulayan Şiddetli, enflasyonun tek haneli sayılara indirilmesi ve bu se­viyenin kalıcı hale gelmesi için toplumun çabaya yönelik inancını kaybetmemesinin bü­yük değer taşıdığını belirtti.

“Maliye siyasetleri kritik önemde”

Zorlu, “Bunun sırf para siyasetleriyle mümkün olmadı­ğını, maliye siyasetlerinde atı­lacak adımların da kritik bir rol oynadığını düşünüyorum. Kamu harcamalarında önemli tasarrufa gidilmesi ve bu durumun kamu­oyu tarafından benimsenmesi, ayrıyeten kayıt dışı iktisatla mü­cadelenin kararlılıkla sürdürül­mesi öncelikli amaçlar arasın­da yer almalı. İş dünyası olarak, 2025 yılında öngörülebilirliğin artırılmasına yönelik adımla­rın atılmasını bekliyoruz. Birebir vakitte, gerçek dalın sorun­larına tahlil üretilmesi elzem­dir. Türkiye iktisadının tüke­tim odaklı büyüme modelinden çıkıp, katma bedelli üretime yö­nelmesi kaide. Bilhassa teknoloji odaklı dijital çağda, memleketler arası ticaretteki hissemizi artırmanın yolu, bu dönüşümü gerçekleştir­mekten geçiyor” dedi.

“Hala yatırım yapılabilir düzeyinin altındayız”

Geride bıraktığımız yıl, ye­ni iktisat idaresiyle devre­ye giren siyasetler sonucunda olumlu gelişmelere şahit olmaya başladıklarını lisana getiren Şiddetli, “Yurt dışından finansman mali­yetinde değerli bir gösterge olan CDS’imizde, istediğimiz seviye­lere şimdi ulaşılmasa da, bir dü­şüş kaydedildi. Kredi derecelen­dirme kuruluşlarının Türkiye notları yükselme eğilimine gir­di. Lakin hala yatırım yapılabi­lir düzeyin altında bulunduğu­muzu belirtmek isterim.

Türkiye iktisadının en kıymetli sorunu olan enflasyon­la gayrette ise, kademe kay­dedilerek dezenflasyona gerçek kıymetli adımlar atıldı. Ancak tek haneli sayılara ulaşabilmek için önümüzde uzun bir yol var. İktisattaki genel görünüme baktığımızda ise 2024’te yüzde 3 civarında büyüme öngörülüyor. Bu da potansiyelimizin altın­da bir oran. Gerçek kesim açısın­dan baktığımızda sanayi üretim endeksi genel olarak eksilerde seyretti. PMI endeksi ise nisan ayından bu yana hala 50 baz pu­anın altında. İmalat sanayi ka­pasite kullanım oranı da yüzde 74-75 civarında. Gerçek bölümün bu görünümü, büyümenin po­tansiyelimizin altında kaldığını doğruluyor.

Geniş kapsamlı iş­sizlik ise yüzde 28’ler seviyesin­de. Yani çalışma çağındaki in­sanlarımızın neredeyse üçte biri işsiz. Genç işsizliğimiz ise yük­sek seyretmeye devam ediyor. İş gücüne katılma oranımız yüzde 50’ler civarında ve bu oran geliş­miş ülkelerin epeyce gerisinde. Uzunca bir müddettir enflasyonun altında seyreden döviz kurları hem maliyetlerimizi hem ihra­catçımızı zorluyor. Önümüzdeki periyotta, iş gücüne iştirak ora­nımızın artması, enflasyonun düşmesi ve gelir dağılımındaki uçurumun kapatılması tarafında olumlu gelişmeler yaşanacağını umuyoruz” diye konuştu.

“Ülkemizin ek fırsat ve imkânlara erişme talihi var”

Donald Trump’ın yeniden ABD başkanı olmasının, küre­sel ticaret ve diplomasi politika­larında keskin değişimlere yol açacağına da dikkat çeken Sibel Şiddetli, “Trump daha birinci günler­den itibaren milletlerarası alışı­lagelmiş normların dışına çıka­cağının sinyallerini verdi. Önü­müzdeki periyoda dair global seviyede pek çok soru, seçenek ve belirsizlik kelam konusu. İş dün­yasını huzursuz eden hususların başında başta Çin olmak üze­re üçüncü ülkelere uygulanma­sı planlanan yüksek vergi oran­ları var. Çin ile ABD ortasındaki ticaret savaşının daha da derin­leşmesinin yansımaları ola­cak. Ayrıyeten ABD’nin güç ko­nusunda AB ile tam zıt düşen yeni yaklaşımı oyunun kural­larını değiştirecek.

Yenilene­bilir güce dayanan sanayi siyasetlerini savunan ve tica­ret siyasetlerini yeşil dönüşü­me odaklayan AB karşısında, Paris Mukavelesinden çeki­len bir ABD ile karşı karşıya­yız. Bu durum doğal olarak, ih­racatının yüzde 40’tan fazla­sını AB üyesi ülkelerle yapan ve bilhassa son periyotta oto­motiv dalında Çinli yatı­rımcılara konut sahipliği yapmaya hazırlanan ülkemizi direkt ilgilendiriyor. Bu devrin, iş dünyamız açısından kimi risk­leri barındırmakla birlikte ye­ni açılımlar getirebileceğini düşünüyoruz. Türkiye’nin ge­niş hinterlandı sayesinde böl­gesinde ek fırsat ve imkan­lara erişme bahtı yakalayabi­leceğine inanıyoruz.

Her şeyden evvel Türki­ye’nin AB ile 1996 yılından bu yana bir gümrük birliği var. Uzunca bir müddettir hem Avru­palı hem Türk iş insanları ar­tık yetersiz kalan mevcut an­laşmanın güncellenmesini istiyor. Pandemi ve savaş ko­şulları, yakın tedarik zincirle­rinin ne kadar kıymetli olduğu­nu bize gösterdi. Avrupa’nın Rekabet Gücünün Geleceği” başlıklı Draghi Raporunda da söz edildiği üzere, AB yeni ba­zı arayışlara girmek zorunda. Bu bağlamda, Türkiye ile daha faz­la yakınlaşması ve gümrük bir­liğinin güncellenmesi gündeme gelebilir. Öte yandan Trump yö­netiminin, başka ülkelere nazaran Çin’e daha yüksek vergi oranla­rı uygulaması durumunda, Türk üreticiler bakımından sektörel avantajlar ortaya çıkabilir” de­ğerlendirmesinde bulundu.

“Birden fazla odaklı ihracat stratejisi gerekiyor”

İş dünyasının, öncelikle, olu­şabilecek yeni durumlara kar­şı hazırlıklı olması gerektiği­ni söyleyen Şiddetli, düşünceleri­ni şöyle lisana getirdi, “İşletmeler bu devirde alternatif ticaret stratejileri geliştirmeli. Riskle­ri dengelemek için birden fazla pazar odaklı bir ihracat stratejisi izlenebilir. Türkiye, jeostratejik pozisyonu nedeniyle hem Orta Do­ğu hem Orta Asya pazarları için lojistik ve üretim merkezi olabi­lir.

Türk endüstriciler, bu bölgeler­de yeni iş birlikleri geliştirebi­lir. Son yıllarda Türkiye, AB için stratejik bir tedarik merkezi ha­line geldi. Türk şirketleri, AB’nin tedarik zinciri gereksinimlerine özel eser geliştirme stratejileri oluş­turabilir. Bunların dışında her vakit vurguladığımız üzere reka­betçi olabilmek için teknolojiye dayalı yenilikçi eserler geliştir­mek ve dijital dönüşümü sağla­mak koşul. Türk eserlerinin glo­bal pazarda daha güçlü bir yer edinmesi için yüksek katma de­ğerli ve markalaşmış eserlere yönelmek gerekiyor.”

“Yabancı yatırımcı istikrar bekler”

Kuvvetli, Türkiye’de hukukun üstünlüğünün tam olarak tesis edilmesinin hayati kıymette olduğunu da vurgulayarak kelamlarına şöyle son verdi, “Yabancı yatırımcı ekonomik istikrar, muteber ve öngörülebilir bir ortam bekler. Yalnızca yatırımcılar için değil ülkemizin refahı için de hukukun üstünlüğünün tam olarak tesis edilmesi hayati ehemmiyette. Bunun yanında nitelikli eğitime ve dijital çağın gereklerine uygun yetkinliklere sahip insan gücüne sahip olmalıyız. Kozmik pahaların ve her alanda milletlerarası normların geleceğimiz için yol gösterici olacağına inanıyorum.”

“Nihai gayemiz memleketler arası rekabet gücüne katkıda bulunmak”

ESİAD’ın faaliyetlerini İzmir’i ve hinterlandını kapsayacak formda düzenlediklerini tabir eden Kuvvetli, “Amacımız, ülkenin sürdürülebilir kalkınmasına ve memleketler arası rekabet gücüne katkıda bulunmak. Sanayicimizin en büyük sıkıntılarından biri olan finansmana erişim konusunda farklı açılımlar getirmek maksadıyla başlattığımız ve artık klasikleşen ESİAD Yatırım Doruğu, bu amaca yönelik değerli bir platform oldu.

Özellikle ekonomik dalgalanmalar, yüksek faiz oranları ve finansman seçeneklerinin hudutlu olması, girişimcilerin ve sanayicilerin hareket alanını daraltıyor. Bu yıl üçüncüsünü düzenlediğimiz tepede, yalnızca meseleleri konuşmakla kalmadık, tahlilleri de ortaya koyduk. Birebir vakitte, üyelerimizi yeşil ve dijital dönüşümün getirdiği tüm yükümlülüklere en düzgün halde hazırlamaya çalışıyoruz. Firmaların bu alandaki gereksinimlerini karşılamak için başlattığımız webinar dizisini, EGİAD ile birlikte düzenlediğimiz “Dijital Dönüşüm Zirvesi” ile taçlandırdık. Güzel bir iş birliği örneği olan bu tepenin ikincisini bu yıl Mayıs ayında düzenleyeceğiz.

Ayrıca, Gümrük Birliği nedeniyle Türkiye’nin de ahenk sağlamak zorunda olduğu Avrupa Yeşil Mutabakatı düzenlemelerine iş dünyası olarak nasıl hazırlanacağımızı anlattığımız ve ilgili bakanlıklarla iş birliği yaptığımız etkinlikler düzenliyoruz. Nitelikli eğitim ise bir başka kıymetli çalışma alanımız. Kentimizdeki üniversitelerle iş birliği içinde çok sayıda proje yürütüyoruz. Tüm çalışmalarımızı, endüstrinin ve iş dünyasının sıkıntıları ve gereksinimleri doğrultusunda oluşturduğumuz 8 yuvarlak masamız aracılığıyla şekillendiriyoruz” diye konuştu.

“İzmir, Ege’nin motor gücü”

Yeni tabloda İzmir iş dünyası hakkında da fikirlerini aktaran Güçlü, İzmir’i Ege Bölgesi’nin motor gücü olarak gördüklerini söyleyerek, “Ülkemizin dış ticaret açığına müspet katkı sağlayan, hasebiyle cari açığımızı azaltan bir kent. 2023 yılında İzmir’in ihracatının ithalatı karşılama oranı yüzde 129’a ulaştı. Bir öteki sözle ithalattan çok ihracat gerçekleştiriyor. Bunun yanında, liman kenti olmanın avantajlarına sahibiz.

Ancak hem katma bedelli ihracata yanlışsız yönelmemiz hem de liman ve lojistik avantajlarımızı daha verimli kullanmamız gerekiyor. Daha evvel de lisana getirdiğim üzere “sanayi-ticaret-liman üçlü gelişimi” bizi farklı bir lige çıkarabilir. Bunun dışında coğrafik özelliklerimiz bakımından yenilenebilir güç, çok şanslı olduğumuz bir alan. Rüzgâr gücünde kıymetli bir yol kat ettik ve bir kümelenme oluştu.

Başta rüzgâr olmak üzere güneş ve jeotermal üzere güç çeşitlerinde, yenilikçi, inovatif üretim sistemlerine geçersek İzmir’i bu alanda marka haline getirebiliriz. Yaratıcı sanayilerin yükselişte olduğu çağımızda, İzmir’i öne çıkaracak bir başka alan ise yazılım ve oyun dalı olabilir. Kasım ayında düzenlediğimiz ESİAD III. Yatırım Zirvesi’nde ele aldığımız hususlardan biri de bu oldu. Bölgemizdeki yazılım ve bilişim kümelenmesine İzmir iş dünyası olarak takviye vermemiz gerekiyor. Bunun yanında devletin de birtakım vergi avantajları ve dayanak modelleri getirmesi faydalı olacaktır” dedi.