Karbon yutağı karbon yuvasına döndü

ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Yönetimi (NOAA) bilgilerine nazaran, binlerce yıldır donmuş topraklarda karbondioksit depolayan Arktik tundrası, orman yangınlarının sayısındaki artışla bir arada karbondioksit kaynağına dönüşmeye başladı. Kuzey kutup bölgesindeki kara ve denizleri kapsayan Arktik’teki değişiklikler, yüksek hava sıcaklıkları ve orman yangınları, büyük karibu sürülerinin azalması ve artan yağış ölçüsüyle ilişkilendirildi.

Kutup etrafı orman yangınlarının yol açtığı karbon emisyonu 2003’ten bu yana yılda ortalama 207 milyon ton olarak hesaplanırken Alaska’da geçen yıl permafrost (donmuş toprak tabakası) sıcaklıkları kayıtlardaki ikinci en yüksek düzeye çıktı.

Hem Avrasya hem de Kuzey Amerika Arktik bölgelerinde 2023-2024 kış mevsiminde kar birikimi ortalamanın üzerinde seyretmesine karşın geçen kış, Orta ve Doğu Arktik Kanada’nın kimi bölgelerinde son 26 yılın en kısa kar dönemini yaşadı. Grönland Buz Katmanı kütle kaybı, 2013’ten bu yana en düşük seviyeyi görürken artan sıcaklık nedeniyle tundra yeşilliği, 25 yıllık uydu kayıtlarında ikinci en yüksek düzeye ulaştı.

0,3 derece ısındı

Geçen eylül ayında, Arktik deniz buzu, 45 yıllık uydu kayıtlarına nazaran 6’ncı en düşük düzeye gerilerken, eylül ayı en düşük buz örtüsü düzeyinin 18’i son 18 yılda gerçekleşti. Geçen ağustos ayında buzsuz olan Arktik Okyanusu bölgelerinin ise 1982’den bu yana yılda 0,3 derece ısındığı tespit edildi.

Arktik’teki yıllık hava sıcaklıkları 1900’den bu yana ikinci en yüksek düzeye ulaşırken son 9 yıl, Arktik’teki en sıcak 9 yıl oldu. Geçen yaz, Arktik’te kaydedilen en yağışlı yaz olurken, ağustos ayının başlarında yaşanan sıcak hava dalgası Kuzey Alaska ve Kanada’nın birçok bölgesinde tüm vakitlerin en yüksek günlük sıcaklık rekorlarının kırılmasına yol açtı.

Konuya ait açıklamada bulunan İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Mühendislik Fakültesi Etraf Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. İnce, “Arktik ve Antarktik bölgeleri global ortalama sıcaklık artışından çok daha süratli ısındı. Bu durum yalnızca mahallî ekosistemler değil, global iklim sistemi üzerinde de büyük tesirler oluşturdu” dedi.

İklim değişikliği nedeniyle Arktik bölgesinde karbon ve metan depolayan permafrostlarda çözülme meydana geldiğini belirten İnce, “Bu çözülme, bu gazların atmosfere salımını artırarak iklim değişikliğini hızlandırabilir. Metan, karbondioksitten 25 kat daha güçlü bir sera gazıdır” dedi.

Küresel iklim sistemi de etkileniyor

Karbon salımındaki muhtemel artışlarla karşılaşılabilecek senaryoları pahalandıran Prof. İnce “Arktik’teki permafrost çözülmesi, sera gazı salımlarını artırarak atmosferdeki gaz konsantrasyonlarını yükseltir ve bu da global ısınmayı hızlandırır. Bu, iklim modellerine nazaran global sıcaklıkların 2 derece yahut daha fazla artmasına yol açabilir. Bilhassa karasal soğuma dalgaları, sıcak hava dalgaları, şiddetli fırtınalar ve kuraklık üzere felaketlere yol açabilecek hava şartlarını artırabilir” dedi.