Mahkemelerin yükü azalacak dava süresi ‘hedef’le kısalacak

Ferit PARLAK

Cumhurbaşkanı Recep Tay­yip Erdoğan, 4. Yargı Re­formu Strateji Belgesi’ni açıkladı. Yargı Islahatı Strateji Belgesi’yle 45 gayeye, 2029 yılına kadar uygulanacak 264 faaliyetle ulaşılacak. Buna nazaran,

temyiz kanun yolunun etkinli­ği için temyiz incelemelerinin en geç altı ay içerisinde sonuçlanma­sı gayesi çerçevesinde Yargıtay ve Danıştay’ın kurumsal yapısı güç­lendirilecek ve gerekli tedbirler alınacak. Temyiz incelemelerinde aktifliğin artırılması için Yargı­tay ve Danıştay Kanunlarında yer alan daire ve üye sayıları iş yüküy­le orantılı olacak halde yine belirlenecek. Temyiz kanun yolunda zarurî olmadıkça kısmi inceleme yapıl­maması sağlanacak.

İstinaf incelemeleri 6 ayda sonuçlanacak

Yargılamaların makul müddette tamamlanabilmesi için, İstinaf mahkemelerinin kurumsal yapısı, incelemelerin en geç altı ay içeri­sinde sonuçlanması gayesi çerçe­vesinde güçlendirilecek.

İstinaf mahkemelerinde daire ve hâkim sayıları, iş yüküyle oran­tılı ve uzmanlaşmayı sağlayacak formda artırılacak, dairelerin tek heyetle çalışması sağlanacak.

Bölge adliye mahkemesi Cum­huriyet başsavcılığının daire ka­rarlarına itiraz yetkisi genişletile­cek. İstinaf incelemesinin yalnızca evrakın bölge adliye mahkeme­sine geliş tarihine nazaran değil birebir vakitte davanın birinci derece mah­kemesine açıldığı tarihin dikkate alınması suretiyle yapılması sağ­lanacak.

Bölge adliye mahkeme­leri hukuk dairelerine harç, yargı­lama masrafı, vekâlet fiyatı üzere ba­zı mevzular bakımından düzelterek temelden ret kararı verebilme yet­kisi getirilecek.

Dosyaların ilgili dairede arşive alınmadan evvel ön incelemeye tabi tutulması sure­tiyle bölge adliye mahkemelerin­de misyon uyuşmazlıklarının asga­riye indirilmesi sağlanacak.

İstinaf yolundaki mutlaklık sı­nırları gözden geçirilecek ve kimi uyuşmazlıklar için direkt tem­yiz sistemi getirilecek.

Adli süreçlerin makul müddette ta­mamlanmasına yönelik kurumsal önlemler alınacak ve uygulamalar geliştirilecek.

Ceza ve hukuk yargılamaların­da maksat mühletler daha kısa olacak biçimde yine belirlenecek ve amaç mühlet uygulaması takip edi­lecek ve maksat müddetin aşılması­na neden olan konulara yönelik tedbirler alınacak. İstinaf kanun yolu kademesinde da amaç müddetler belirlenecek; adalet hizmetlerinin vaktinde, faal ve kaliteli bir şe­kilde sunulması için kurumsal performans ve verimliliğe ait çalışmalar yapmak üzere Bakan­lık bünyesinde “Adalet Teşkilatı Performans ve Verimliliği Daire Başkanlığı” kurulacak.

Duruşmaların kesintisiz deva­mı unsuruna uyulacak ve kanunda gösterilen istisnai hâllerde duruş­maların en fazla iki ay ertelene­bilmesi sağlanacak. Bekletici so­run yapılan hâllerde “duruşmala­ra orta verilmesi kararı” verilerek bekletici sorunun bitimine kadar duruşma yapılmaması; birinci derece yargılamalarında, belgelere bak­ma sırasına ait uygulamanın makul müddette yargılanma hakkı­nın ihlalini önleyecek biçimde dü­zenlenmesi sağlanacak. Duruşma yapılmaksızın belge üzerinden çözülebilecek uyuşmazlıkların kapsamı genişletilecek. Bozma kararı verilen belgelerin öncelik­le ve acilen görülmesi sağlana­caktır.

Konkordato için düzenleme yapılacak

Arabuluculuk kuruluşunun kurumsal yapısının güçlendiril­mesine, kontrol mekanizmala­rının çeşitlendirilmesine ve gö­rüşmelerin gerçekleştirileceği yerlerin standartlarının belirlen­mesine yönelik mevzuat çalışma­sı yapılacak.

Arabuluculuk süreci muahedeye daha fazla katkı sağlayacak şekil­de yine yapılandırılacak; As­liye hukuk mahkemelerinde gö­rülen alacak ve tazminat davaları başta olmak üzere dava koşulu ara­buluculuk uygulamasının kapsa­mı genişletilecek.

Günün gereksinimlerine karşılık ve­recek ve alacaklı ile borçlu arasın­daki hassas dengeyi gözetecek şe­kilde yeni bir İcra ve İflas Kanunu hazırlanacak.

Konkordato kurumunun itimat veren ve sürdürülebilir bir ekono­mik yapı için faal bir araç hâline getirilmesine ait düzenleme­ler yapılacak.

Yeni Anayasa hazırlıkları kap­samında, yargı bağımsızlığı ve ta­rafsızlığının güçlendirilmesi, yar­gı vazifesi yapanların her türlü bas­kıdan uzak, hukuka bağlı, vicdani kanaatlerine nazaran hak ve adaleti gözeterek karar vermelerini sağ­layacak teminatlarının artırılma­sı sağlanacak. Ayrıyeten HSK ve yar­gı kurumlarının yapılarının yeni­den kıymetlendirilmesi, hak arama yolları ve savunmanın güçlendi­rilmesi konularının dikkate alın­ması gayesiyle çalışmalar yapıla­cak. Mahkemeler teşkilatının or­ganizasyon yapısı makul müddette yargılanma hakkının temini için güçlendirilecek. Adalete erişim imkânlarının dikkate alınması su­retiyle muhtaçlık duyulan yerlerde yeni adliye ve yönetim mahkemeleri kurulacak.

Personel sayısının ve fiziki yerlerin elverdiği ölçüde mah­kemelerin bölünmüş yetki ile ça­lışması yerine yeni mahkeme ku­rulması yaklaşımı benimsenecek.

Yeni mahkeme kurma ve faali­yete geçirme muhtaçlığı, iş yükünde görülen ani artışları karşılayabi­lecek bir yaklaşımla belirlenecek.

İhtisaslaşmaya öncelik verilecek

İhtisaslaşmaya yönelik uygu­lamalar geliştirilerek süreçlerin daha aktif ve süratli tamamlanması sağlanacak. Yargıçların hukuk ve ceza hâkimi olarak ihtisaslaşma­ları sağlanacak, iş dağılımı sure­tiyle belirlenen ihtisas alanlarına yönelik tesir tahlili yapılacak ve bu taraftaki uygulama geliştirile­cek. İş yükü dikkate alınarak çev­re, sıhhat, sigorta, trafik kazaları, iş kazalarından kaynaklı maddi ve manevi tazminat üzere dava cinsleri için iş dağılımı suretiyle ihtisas­laşma sağlanacak. Uyuşturucu kullanma ve tica­reti kabahatine ait ihtisas mahke­meleri belirlenecek.

Yapay zêka devreye girecek

Savunmanın güçlendirilmesi ve avukatların isimli süreçlere daha et­kin katılması için çalışmalar ya­pılacak. Avukatlık Kanunu yargı hizmetlerinin aktifliği ve savun­manın güçlendirilmesi doğrultu­sunda güncellenecek, kollayıcı hukuk uygulamaları kapsamında birtakım iş ve süreçlerin avukataracı­lığıyla yapılması, şirketlerin ve ya­pı kooperatiflerinin avukat bulun­durma zorunluluğunun genişle­tilmesi, makul davalarda avukatla temsil zaruriliği getirilmesi gi­bi mevzularda çalışmalar yapılacak.

Yargı bilişim sistemi yeni teknolojiler doğrultusunda, yar­gılama faaliyetlerini destekleyi­ci yapay zekâ temelli teklif sis­temleri geliştirilecek. Yapay zekâ teknolojisinin bilişim sistemine entegrasyonu sağlanarak vatan­daşların adalete erişimi kolaylaş­tırılacak ve yargılama süreçleri hızlandırılacak.

Erdoğan: Yargıya kimse parmak sallayamaz

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Yargı Islahatı Stratejisi Tanıtım Toplantısı’nda muhalefetin yargı mensuplarına yönelik tabirlerine reaksiyon gösterdi. Erdoğan, “Hangi yanlış algıdan kaynaklanırsa kaynaklansın hukuk karşısında kendini dokunulmaz görenler öğrenecek ki kimse üstün değildir.

Herkes yaptıklarının hesabını bağımsız Türk mahkemelerine vermek zorundadır. Yargı mensuplarını kimse tehdit edemez, baskı kuramaz, yargımıza parmak sallayamaz. Geçmişte yargı mensuplarını terörde kaybetmiş ülke olarak yargı mensuplarının aileleri ile gaye gösterilmesini tasvip etmiyoruz. Yargı kararını eleştirebilirsiniz ancak ana muhalefet de olsanız hukuk beşerlerine yakışıksız biçimde tehditler savuramazsınız. Buna biz de müsaade vermeyiz, amaç haline getirilen yargımız da müsaade vermez” diye konuştu.